Οι αλλαγές στα τουρκοκυπριακά βιβλία ιστορίας

Η απόφαση του υπουργείου Παιδείας να προωθήσει την πολιτική για τη συγγραφή νέων βιβλίων ιστορίας, προκάλεσε, όπως είναι γνωστό, αρκετές αντιδράσεις.

Για το θέμα αυτό λέχθηκαν πολλά και δεν νομίζω να αξίζει τον κόπο να προσθέσω κάτι περισσότερο αυτή τη στιγμή.

Απλώς θα πω ότι η πολιτική του υπουργείου για να καλλιεργηθεί κουλτούρα συμβίωσης με τους τ/κύπριους αλλά και να αλληλογνωριστούν μαθητές από τις δύο κοινότητες είναι πολύ σημαντική.

Διότι αποδεικνύεται ότι ενώ ζούμε πλάι πλάι, ο ένας δεν γνωρίζει τον άλλο.

Και όχι μόνο αυτό! Αν και έχουμε πλέον τη δυνατότητα να ερχόμαστε σε επαφή, και πάλι δεν γνωρίζουμε βασικά πράγματα.

Όταν ξεκίνησε ο δημόσιος διάλογος για τα βιβλία ιστορίας, κάποιοι ρώτησαν γιατί να τα αλλάξουμε μονομερώς τη στιγμή που στην άλλη πλευρά δεν τα άλλαξαν;

Το ερώτημα αυτό, θα έλεγα, είναι απόλυτα λογικό. Δεν είναι ωστόσο καθόλου αληθινό!

Διότι κάποιοι αγνοούμε ότι οι τ/κύπριοι προχώρησαν σε αλλαγές στα βιβλία ιστορίας τους από το 2004 και όταν στην εξουσία βρέθηκε το Τουρκικό Ρεμπουπλικανικό Κόμμα.

Τα βιβλία αναθεωρήθηκαν το 2005.

Όπως είχα υποσχεθεί, προχωρώ σε αυτή τη δημοσίευση με τις αλλαγές που έγιναν στα βιβλία των τ/κυπρίων.

Πηγή μου είναι δηλώσεις του πρόεδρου της τ/κυπριακής συντεχνίας Δασκάλων Σενέρ Ερτζίλ αλλά, κυρίως, η μελέτη του καθηγητή του Πανεπιστημίου Γιάννη Παπαδάκη που εξέδωσε μία μελέτη για το θέμα.

Πριν το 2004

Το βασικό χαρακτηριστικό των βιβλίων πριν το 2004 ήταν ο Τουρκοκεντρισμός και αποτελούσαν το… αντίβαρο των ελληνικών βιβλίων που εξακολουθούν να είναι ελληνοκεντρικά.

- Δίνουν συγκριτικά μεγαλύτερη έμφαση στην ενδεκαετία 1963 – 74 και τη θεωρούν ως την πιο σημαντική περίοδο στην ιστορία των Τ/κυπρίων.

- Η περίοδος αυτή αναφέρεται ως συνεχόμενη στυγνή βαρβαρότητα των Ρωμιών εναντίον των τ/κυπρίων.

- Σχεδόν ολόκληρο το βιβλίο αφιερώνεται σε αυτή την περίοδο.

Στόχος του βιβλίου (Serter 1990* και Fiktretoglou 1982) είναι η νομιμοποίηση της διχοτόμησης μέσω επιλεκτικής παρουσίασης δεδομένων που παρουσιάζει τους τ/κύπριους ως θύματα της βιαιότητας των ε/κυπρίων. Το συμπέρασμα στο οποίο οδηγεί είναι ότι οι δύο κοινότητες δεν μπορούν να ζήσουν μαζί.

Η ιστορία της Κύπρου παρουσιάζεται ως οργανικό μέρος της τουρκικής ιστορίας και οι Τούρκοι της Κύπρου ως οργανικό μέρος του Τουρκικού Έθνους.

Γεωλογικά η Κύπρος ανήκει στην Ανατολία και εξηγείται ότι το πιο κοντινό μέρος προς την Κύπρο είναι η Τουρκία η οποία είναι ορατή από τα παράλια της Κερύνειας.

Αναφέρουν ακόμα ότι η οροσειρά της Κερύνειας αποτελεί… προέκταση της οροσειράς Toros στη νότια Ανατολία.

Επίσης, σε όλα τα βιβλία συναντάται ο όρος «Μητέρα Πατρίδα» για την Τουρκία.

Εξώφυλλο

Στο εξώφυλλο εικονίζεται το άγαλμα του Ατατούρκ, ενώ το βιβλίο ξεκινά με τον εθνικό ύμνο της Τουρκίας, την εικόνα του Ατατούρκ και τις σημαίες της Τουρκίας και της «ΤΔΒΚ».

Περιεχόμενο

Στα βιβλία υπάρχει σαφής διαχωρισμός των κατοίκων της Κύπρου με ένα ιδιότυπο τρόπο. Ενώ οι όροι είναι πραγματικοί, η ερμηνεία τους είναι αυθαίρετη.

Γίνεται αναφορά σε «Τούρκους της Κύπρου» και «Ρωμιούς».

Ο όρος «Ρωμιοί» (Rumlar) χρησιμοποιείται α) για τους υπηκόους στην Οθωμανική αυτοκρατορία, β) για την ελληνική μειονότητα της Τουρκίας, γ) για τους ε/κύπριους. Για τους εξ Ελλάδας Έλληνες χρησιμοποιείται ο όρος «Yunan» (Ίωνες).

Υπό αυτή την ονομασία οι ε/κύπριοι παρουσιάζονται ως πρώην υπήκοοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έτσι αναιρείται οποιαδήποτε πολιτική διεκδίκηση των ε/κυπρίων για την ένωση, εφόσον δεν είναι Έλληνες.

Για όλα τα βιβλία, αρχή της κυπριακής ιστορίας είναι η οθωμανική κατάκτηση και με αυτό τον τρόπο η Κύπρος παρουσιάζεται ως τουρκική αφού το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα καλύπτεται (χρονικά) από την οθωμανική κατάκτηση.

Στα νεότερα χρόνια η ΕΟΚΑ παρουσιάζεται ως τρομοκρατική οργάνωση, όπως ακριβώς παρουσιάζεται η ΤΜΤ στα βιβλία των ε/κυπρίων.

Η περίοδος 1963 – 74 ονομάζεται «Τα σκοτεινά χρόνια», παρουσιάζεται ως η εποχή του μεγάλου κατατρεγμού των τ/κύπριων από τους βάρβαρους Ρωμιούς που είχαν στόχο να αφανίσουν τους τ/κύπρους και αναφέρει ότι οι ε/κύπριοι «έδειξαν τόση αγριότητα και βαρβαρότητα που σπάνια έχει δει η οικουμένη».

Για την εξιστόρηση των όσων έγιναν χρησιμοποιούνται φρικιαστικές αναφορές και φωτογραφίες.

Η εισβολή παρουσιάζεται ως η «Ευτυχής Ειρηνευτική Επιχείρηση» του «Ηρωικού Τουρκικού Στρατού» και ότι οι τ/κύπριοι από τότε ζουν με ασφάλεια.

Σημειωτέον ότι παρουσιάζονται μόνο τα όσα υπέστησαν οι Τ/κύπριοι και δεν γίνεται καμία αναφορά στα δεινά που υπέστησαν οι Ε/κύπριοι από την εισβολή.

Τα τ/κυπριακά βιβλία μετά το 2004

Μετά την νίκη του Ρεμπουπλικανικού Τουρκικού Κόμματος εκδόθηκαν τρία βιβλία για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και καλύπτουν την ιστορία από την άφιξη των πρώτων κατοίκων μέχρι πρόσφατα.

Τόσο η πολιτική του κόμματος στο θέμα, όσο και τα ίδια τα βιβλία έτυχαν δριμύτατης επίθεσης και μεγάλης πολεμικής από τους κύκλους της δεξιάς. (Θυμίζει κάτι αυτό;)

Το περιεχόμενο των νέων βιβλίων δεν είναι τουρκοκεντρικό.

Το εξώφυλλο

Σε αντίθεση με τα προηγούμενα βιβλία, το εξώφυλλο παρουσιάζει το διάγραμμα της Κύπρου και μόνο, χωρίς να φαίνεται οποιαδήποτε άλλη χώρα και χωρίς διαχωριστική γραμμή. Παρουσιάζεται δηλαδή ως ενιαία χώρα.

Περιεχόμενο

Κριτικάρουν μάλιστα τα παλιά βιβλία για τη θέση τους ότι η Κύπρος είναι μια τουρκική πατρίδα.

Ο όρος «Μητέρα Πατρίδα» για την Τουρκία δεν χρησιμοποιείται καθόλου. Έχει αντικατασταθεί με το χαρακτηριστικό «το νησί μας» ώστε να δημιουργηθεί ταύτιση στους μαθητές με την Κύπρο και όχι με την Τουρκία.

Χρησιμοποιείται επίσης η λέξη «Κύπριος» για να προσδιορίσει τόσο τους ε/κύπριους όσο και τους τ/κύπριους σε αντίθεση με το Ρωμιοί που χρησιμοποιούσαν τα παλιά βιβλία.

Οι τ/κύπριοι καθορίζονται ως τ/κύπριοι και όχι Τούρκοι.

Ο όρος «Ελληνικός» χρησιμοποιείται όταν πρόκειται να δείξει τον εθνικισμό των ε/κυπρίων και προσδιορίζεται ως «ελληνικός εθνικισμός».

Οι κύπριοι παρουσιάζονται στο σύνολο τους ως ένας λαός.

Εξηγούνται οι πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο κοινοτήτων και ότι αυτό που τους χώρισε είναι ο εθνικισμός εκατέρωθεν και η πολεμική του «Διαίρει και βασίλευε» που εφάρμοσαν οι Βρετανοί.

Υπάρχουν αναφορές στην κάθοδο των «Grek» δηλαδή των Αχαιών, των Μυκηναίων και των Δωριέων.

Οι τ/κύπριοι δεν παρουσιάζονται ως μονολιθική κατηγορία και ούτε ως να υπάρχουν ως εθνότητα ανέκαθεν, αλλά εξηγείται πως σταδιακά υιοθετήθηκε τόσο η τουρκική όσο και η ελληνική ταυτότητα στην Κύπρο.

Εξηγείται π.χ. πώς οι τ/κύπριοι μετεξελίχθηκαν σταδιακά από μουσουλμανικό μιλλέτ σε «Τούρκους» και πως το μιλλέτ των Ρωμιών υιοθέτησε την ελληνική ταυτότητα κάτω από την επήρεια των εθνικιστικών τάσεων που έρχονταν από την Τουρκία και την Ελλάδα και πως τα βιβλία που έρχονταν από την Τουρκία και την Ελλάδα διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο.

Ο εθνικισμός παρουσιάζεται γενικά ως μια αρνητική έννοια.

Η αναφορά στα νεότερα χρόνια (1963 – 74) καταλαμβάνει εξαιρετικά μικρότερη έκταση απ’ ότι στο προηγούμενα βιβλία και στεγάζονται κάτω από τον τίτλο «Δύσκολα χρόνια» αντί «Σκοτεινά χρόνια».

Κατανέμει ευθύνες για το τι συνέβη στην Κύπρο και στις δύο πλευρές, με επίρριψη περισσότερων ευθυνών στους ε/κύπριους.

Ενώ γίνεται αναφορά στο σχέδιο «Ακρίτας», δεν γίνονται αναφορές στο διχοτομικό στόχο της τ/κυπριακής ηγεσίας.

Η διαφορά με τα παλιά βιβλία βρίσκεται στο ότι έριχναν την ευθύνη αποκλειστικά στους ε/κύπριους.

Αποφεύγονται οι φρικιαστικές αναφορές και φωτογραφίες, ενώ οι βαρβαρότητες δεν αποδίδονται συνολικά στους ε/κύπριους αλλά σε κάποιους ε/κύπριους.

Γίνονται αναφορές στις εσωτερικές διαμάχες των ε/κυπρίων (μακαριακοί – γριβικοί, ΑΚΕΛ – δεξιά, όσο και για τις εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των τ/κυπρίων π.χ. κεμαλιστών – ισλαμιστών, ενώ υπάρχουν αναφορές και στη βία που άσκησε η «ΤΜΤ» εναντίον τ/κυπρίων.

Η «ΤΜΤ» δεν παρουσιάζεται ως οργάνωση υπέρ –ηρώων αλλά ως μάλλον αναγκαίο κακό για να αντισταθμίσει την ΕΟΚΑ, τον ελληνικό εθνικισμό και για να προστατεύσεις τους τ/κύπριους, όπως παρουσιάζεται γενικά και ο τούρκικος εθνικισμός στην Κύπρος ως μια ιδεολογία που περιγράφεται μεν αρνητικά, αλλά που ξεκίνησε ως ιστορική αντίδραση στην άνοδο του ελληνικού εθνικισμού στην Κύπρο.

Οι σχέσεις ε/κυπρίων και τ/κυπρίων δεν παρουσιάζονται ως σχέση διαμάχης αλλά τονίζονται οι θετικές πτυχές της ειρηνικής συνύπαρξης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων.

Παρουσιάζονται περιπτώσεις όπου ε/κύπριοι και τ/κύπριοι υπέφεραν μαζί, όπως η βαριά φορολογία της αποικιοκρατίας, περιπτώσεις που αγωνίστηκαν μαζί π.χ. Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος.

Περιγράφεται με μελανά χρώματα η δολοφονία των τ/κυπρίων αριστερών δημοσιογράφων Γκιουργκάν και Χικμέτ το 1962 από την «ΤΜΤ» και αναφέρει ότι επρόκειτο για ενέργειες που είχαν στόχο να φιμώσουν τις φωνές που τάσσονταν υπέρ της ειρήνης και της συνεργασίας.

Άλλη διαφορά από τα παλιά βιβλία είναι ότι γίνεται αναφορά στον πόνο των ε/κυπρίων που προκάλεσε η εισβολή.

«Τώρα οι ε/κύπριοι για πρώτη φορά γεύτηκαν την πίκρα που για χρόνια πολλά είχαν νιώσει οι τ/κύπριοι. Και αυτοί, όπως και οι τ/κύπριοι για χρόνια πριν, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τα χωριά τους με τη βία, και αυτοί λόγω του πολέμου,. Όπως και τ/κύπριοι έχασαν τους δικούς τους».

Η τουρκική εισβολή εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται «ειρηνευτική επιχείρηση».

Άλλη καινοτομία είναι ότι στη βιβλιογραφία περιλαμβάνονται και ε/κύπριοι ιστορικοί, κάτι που δεν συνέβαινε στο παρελθόν. Από την άλλη τα ε/κυπριακά βιβλία δεν παραπέμπουν ούτε σε ένα τ/κύπριο ιστορικό.

Συμπερασματικά, λοιπόν, μπορούμε να πούμε ότι οι αλλαγές είναι εμφανείς και σημαντικές, πάντα σε σχέση με τη θεώρηση των παλαιότερων βιβλίων.

Σίγουρα όλοι μας έχουμε κάποιες ενστάσεις σε κάποιες πτυχές. Δεν είναι όμως αυτό το ζητούμενο αλλά το ότι τόλμησαν κάτι που εμείς ακόμα φοβούμαστε να κάνουμε…

* Ο Vehbi Zeki Serter διετέλεσε βουλευτής του Κόμματος Εθνικής Ενότητας.