Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ Οι μεγαλύτερες αναμετρήσεις

Πολλοί θεωρούν ότι οι δημοτικές εκλογές είναι ένας νέος θεσμός για την Κύπρο.

Όμως τα πράγματα δεν είναι έτσι αφού οι εκλογικές αναμετρήσεις για τα δημαρχία εμφανίζονται τη δεκαετία του 1940.

Σ’ αυτή την ιστορική αναδρομή θα περιοριστούμε στις εκλογές που αφορούσαν μόνο τη Λευκωσία, λόγω της μεγάλης σημασίας που ανέκαθεν είχε η πρωτεύουσα.

Οι πρώτες δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν επί αγγλικής διακυβέρνησης της Κύπρου στις 21 Μαρτίου 1943.

Σημειώνεται ότι μέχρι τότε οι βρετανοί διόριζαν τους δημάρχους στις μεγάλες πόλεις.

Την 21^η Μαρτίου βρέθηκαν αντιμέτωποι για τον Δήμο Λευκωσίας ο διορισμένος από τους βρετανούς δήμαρχος Θεμιστοκλής Δέρβης και ο Γιάννης Κληρίδης.

Ο Δέρβης ήταν επικεφαλής του «Εθνικού Συνδυασμού» ο οποίος ήταν ο συνδυασμός της Δεξιάς με επικεφαλής την Εκκλησία.

Στην αντίπερα όχθη ο Γιάννης Κληρίδης επικεφαλής του «Λαϊκού Συνδυασμού» που υποστηριζόταν από το ΑΚΕΛ.

Από αυτή την αναμέτρηση που πρέπει να αναφερθεί ότι ήταν σκληρή και υπήρχε κάθετη ρήξη Δεξιάς και Αριστεράς, νικητής βγήκε ο Θ. Δέρβης με ποσοστό 58,66%, εκλέγοντας και  τους 8 υποψηφίους του.

Ο Δέρβης είχε στηριχτεί στο έργο που επιτέλεσε ως διορισμένος δήμαρχος και κατηγορώντας τον ανθυποψήφιο του ως συνοδοιπόρο της Αριστεράς.

Ο Ι. Κληρίδης από την πλευρά του κατηγορούσε τον Δέρβη ότι ήταν άνθρωπος των Βρετανών και ότι εκλέχθηκε χάρις στην υποστήριξη που είχε από τις αποικιοκρατικές αρχές.

Το 1946 η Λευκωσία περνά στα χέρια της αριστεράς

Οι επόμενες εκλογές ήταν σημαδιακές για την Αριστερά αυτή τη φορά.

Πραγματοποιήθηκαν τρία χρόνια μετά τις πρώτες εκλογές, στις 26 Mαΐου 1946.

Οι παρατάξεις πρόβαλαν τους ίδιους υποψήφιους, δηλαδή τον Δέρβη και τον Κληρίδη.

Και σ’ αυτές τις εκλογές το κλίμα ήταν έντονο με αλληλοκατηγορίες περί οργάνων των βρετανών και ανθελλήνων!

Και οι δύο υποψήφιοι υποστηρίχθηκαν και πάλι από τις δυνάμεις της Δεξιάς και της Αριστεράς αντίστοιχα.

Ένα από τα συνθήματα που πρόβαλλε ο Ι. Κληρίδης και ο συνδυασμός του ήταν η εθνική ενότητα που τορπιλιζόταν συνεχώς τόσο από τον Δέρβη και γενικότερα από τη Δεξιά και την Εκκλησία.

Ο Δέρβης από την πλευρά του πρόβαλλε τον εαυτό του ως τον σωτήρα της Κύπρου που θα οδηγούσε το εθνικό θέμα στη λύση του.

Νικητής αυτών των εκλογών εξήλθε ο Ιωάννης Κληρίδης, ο συνδυασμός του οποίου εξέλεξε όλους τους υποψήφιους του.

Νίκη της Αριστεράς στους μεγάλους Δήμους

Οι εκλογές του 1946 ήταν ιδιαίτερα σημαντικές αφού η Αριστερά σάρωσε πραγματικά εκλέγοντας τους δικούς της υποψήφιους στους 4 από τους 6 Δήμους.

Έτσι, στη Λευκωσία εξελέγη ο Ιωάννης Kληρίδης, στη Λεμεσό ο Πλουτής Σέρβας, στην Aμμόχωστο ο Aδάμ Aδάμαντος και στη Λάρνακα ο Λύσος Σανταμάς.

O συνδυασμός της Δεξιάς επικράτησε στην Πάφο και στην Κερύνεια με τον Xρ. Γαλατόπουλο και τον Xαρ. Δημητριάδη αντίστοιχα. 

Ήταν η πρώτη μεγάλη νίκη της Αριστεράς και αποτέλεσε ισχυρό πλήγμα τόσο για τον Δέρβη και τη Δεξιά γενικότερα όσο και για τους Βρετανούς οι οποίοι διαπίστωναν ότι το ΑΚΕΛ είχε πια ριζώσει μέσα στο λαό και αποτελούσε κίνδυνο για την παντοδυναμία της Δεξιάς (που συνεργαζόταν με τους αποικιοκράτες) αλλά και για την ίδια την αποικιοκρατία.

Οι εκλογές του 1949

Οι επόμενες Δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν στις 22 Μαΐου 1949.

Διεξήχθησαν μέσα σε ένα πολύ έντονο κλίμα λόγω και του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα.

Οι εκλογές αυτές είχαν και την ιδιαιτερότητα ότι διεξήχθησαν λίγο μετά την κατάρρευση της Διασκεπτικής που συγκλήθηκε για την εξεύρεση φόρμουλας λύσης του κυπριακού. Σε αυτή συμμετείχε η Αριστερά ενώ η Δεξιά απείχε κατηγορώντας την Αριστερά για προδοσία.

Οι κατηγορίες έδιναν και έπαιρναν μεταξύ των δύο στρατοπέδων και οι δύο παρατάξεις έφτασαν σχεδόν στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου.

Ιδιαίτερα έντονη ήταν η δραστηριότητα που ανέπτυξε η Εκκλησία πρωτοστατώντας στον αντικομουνιστικό αγώνα.

Το κόμμα του Δέρβη, το Κυπριακό Εθνικό Κόμμα (Κ.Ε.Κ.) πρόβαλλε το σύνθημα – και την πρακτική – του πολέμου σε όλα τα επίπεδα ενάντια στους κομμουνιστές: «καμιά συναλλαγή, καμιά συνεργασία με τους κομμουνιστές». 

Ήταν τότε που κατέβηκε στην Κύπρο και ο Γρίβας, φέρνοντας στο νησί του «Χίτες» του για να διαλύσει την Αριστερά.

Επίσης, μερίδα της Εκκλησίας δεν δίστασε να διαμορφώσει τα συνθήματα της προκειμένου να πλήξει την Αριστερά. Έτσι ο Μητροπολίτης Κερύνειας Μακάριος (Β’) δήλωνε ότι: “Ο αγώνας κατά του κομμουνισμού είναι πλέον επείγων παρά ο αγώνας για Ένωση”  προσθέτοντας μάλιστα ότι “ουδέποτε θα αγωνιστούμε εναντίον των Άγγλων για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα”.[1]

Μάλιστα οι εφημερίδες έγραφαν: ”Καλύτερα χίλια χρόνια κάτω από τη βρετανική διοίκηση παρά Ένωση με μια κομμουνιστική Ελλάδα”.

Η Δεξιά όρισε ως υποψήφιο της και πάλι τον Θεμιστοκλή Δέρβη.

Η Αριστερά αυτή τη φορά δεν πρόταξε τον Ιωάννη Κληρίδη αλλά τον Γ.Γ. της ΠΕΟ Ανδρέα Ζιαρτίδη.

Είχε προηγηθεί σύγκρουση του Ι. Κληρίδη με το ΑΚΕΛ που τον κατηγορούσε ότι δεν ακολούθησε επακριβώς το πρόγραμμα με το οποίο τον εξέλεξε στη Δημαρχεία.

Σ’ αυτές τις εκλογές ο Δήμος της Λευκωσίας πέρασε ξανά στα χέρια της Δεξιάς και τον Δέρβη.

1953: Αντιμέτωποι Δέρβης και Παπαϊωάννου

Οι εκλογές του 1953 (17 Μαΐου) ήταν οι τελευταίες επί βρετανικής κυριαρχίας.

Βασικοί αντίπαλοι ήταν και πάλι οι συνδυασμοί της Δεξιάς και της Αριστεράς.

Η Δεξιά άφησε ως υποψήφιο της τον Δέρβη.

Η σημαντική αλλαγή από πλευράς Αριστεράς ήταν ότι έθεσε ως υποψήφιο της τον Γ.Γ. του ΑΚΕΛ Εζεκία Παπαϊωάννου.

Νικητής στο Δήμο της Λευκωσίας ήταν και πάλι ο Δέρβης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Δεξιά είχε απορρίψει την πρόταση του ΑΚΕΛ για ένα «μίνιμουμ πρόγραμμα» που στόχο είχε τον σχηματισμό ενιαίου εκλογικού συνασπισμού.

Μάλιστα η Eθναρχία είχε ανακοινώσει ότι δεν αποδεχόταν καμία συνεργασία με τους κομμουνιστές, υποστηρίζοντας ότι «η σύμπραξις, συνεννόησις ή επαφή άμεσος ή έμμεσος μετά των κομμουνιστών είναι ασυμβίβαστος προς την εθνικήν αξιοπρέπειαν και επιζήμια εις τον εθνικόν αγώνα».  

Από το 1953 στο 1986

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εκλογές του 1953 ήτα οι τελευταίες πριν από την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ ανέστειλε τις οποιεσδήποτε εκλογικές διαδικασίες.

Είναι επίσης άξιον αναφοράς ότι από το 1953 στην Κύπρο διεξήχθησαν Δημοτικές Εκλογές το 1986. Σε όλο αυτό το διάστημα οι Δήμαρχοι διορίζονταν από την κυβέρνηση.

Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι πρώτες δημοτικές εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 25ης Μαΐου 1986.

Διενεργήθηκαν σε 18 δήμους των ελεύθερων περιοχών της Δημοκρατίας, εκ των οποίων οι 11 ήταν νέοι δήμοι που ανακηρύχθηκαν ύστερα από δημοψήφισμα.

Σε αυτές έλαβαν μέρος όλα τα υπάρχοντα κόμμα κάνοντας συνεργασίες μεταξύ τους.

Ωστόσο και πάλι το ενδιαφέρον μονοπωλούσε η Λευκωσία.

Δήμαρχος εξελέγη ο επί σειρά ετών Δήμαρχος Λέλλος Δημητριάδης ο οποίος είχε την υποστήριξη των ΔΗΣΥ, του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ.

Ανθυποψήφιος του ήταν από πλευράς ΑΚΕΛ ο Παύλος Δίγκλης, Γ.Γ. της ΠΕΟ.

Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται και στις εκλογές που ακολουθούν ανά πενταετία όπου τα κόμματα συνάπτουν συμμαχίες διαφορετικές κάθε φορά τόσο όσον αφορά τα συνεργαζόμενα κόμματα όσον και με δημάρχους.

---

[1] Δημοκράτης 21 Δεκεμβρίου 1947.