ΠΩΣ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΗΚΕ Η ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ Δ.Δ.Ο.

Υποσχέθηκα ότι θα παρουσίαζα το πώς και το πότε η ε/κυπριακή πλευρά αποδέχθηκε τη Δ.Δ.Ο.

Θέλω προκαταβολικά να ευχαριστήσω το φίλο Χριστόφορο για τη γόνιμη συμβολή του στη συζήτηση αλλά και για τον χάρτη που μου έστειλε και τον οποίο αναρτώ πιο κάτω.

Το άρθρο αυτό παρακαλώ να θεωρηθεί ως συνέχεια του «ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΖΩΝΙΚΗ ΔΙΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ» που ανάρτησα στις 18 Δεκεμβρίου 2009.

Βοηθός σε αυτή το άρθρο θα είναι τα πρακτικά των συνεδριάσεων που έγιναν στις 30 Νοεμβρίου 1974 στην Αθήνα.

Επειδή τα πρακτικά έχουν μεγάλη έκταση θα αναφερθώ περιγραφικά αλλά όπου χρειάζεται θα τα παραθέτω αυτούσια. Ολόκληρο το κείμενο κυκλοφόρησε από τις

εκδόσεις «Μώλλυ» σε 5.000 αντίτυπα με πρόλογο του Σάββα Παύλου.

* * *

Επιστρέφοντας από την εξορία του ο Μακάριος (μετά το πραξικόπημα και την εισβολή) σταμάτησε στην Αθήνα όπου έγινε σύσκεψη με την ελληνική πολιτική ηγεσία της εποχής. Από πλευράς ε/κυπρίων συμμετείχαν Γλαύκος Κληρίδης, Ι. Χριστοφίδης, Ν. Κρανιδιώτης, Τ. Παπαδόπουλος, Χ. Βενιαμίν, Σπ. Κυπριανού.

Η σύσκεψη ξεκίνησε με το Μακάριο να λέει ότι «Θέλω κατά την σημερινήν συνεδρίαν να εκτιμήσωμεν τα γεγονότα με ρεαλισμόν και να προχωρήσωμεν εις λήψιν αποφάσεων».

Ο Γλαύκος Κληρίδης εξέθεσε την κατάσταση που επικρατούσε στην Κύπρο και σημείωνε ότι οι Τούρκοι δεν δέχονται ενιαίο κράτος, ούτε λειτουργική Ομοσπονδία και επιμένουν σε λύση γεωγραφικής Ομοσπονδίας. Προσθέτει ακόμα ότι «Το σχέδιον Γκιουνές της Διασκέψεως της Γενεύης με τα πολλά καντόνια εις τον Νότον είναι πλέον πεπαλαιωμένον, διότι ήδη πολλοί Τούρκοι έχουν φύγει από τον Νότον και καταβάλλονται προσπάθειαι οι Τούρκοι της Λεμεσού να μεταφερθούν εις τον Βορράν».

Ο Μακάριος θέτει το ερώτημα: «Να δεχθώμεν γεωγραφικήν Ομοσπονδία; Και ποίον ποσοστόν μπορούμε να επιτύχωμεν; Εάν οι Τούρκοι πρόκειται να μας επιστρέψουν μόνον το 10% των όσων κατέλαβον και ημείς να υπογράψωμεν, τότε είναι προτιμότερον να έχουν το 40% χωρίς να υπογράψωμεν. Το να δεχθώμεν κατ' αρχήν την Ομοσπονδίαν και να αρχίσωμεν το παζάρι διά την έκτασιν, τούτο είναι κακή πολιτική. Αφ' ης στιγμής δεχθώμεν την αρχήν της γεωγραφικής Ομοσπονδίας αποδυναμούται η θέσις μας ως κράτους.

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι στον όρο γεωγραφική ομοσπονδία ο Μακάριος έδινε την τουρκική ερμηνεία που σήμαινε στην ουσία δύο κράτη.

Κι εδώ κάνει και μια αποκάλυψη:

«Επί εξ περίπου χρόνια εσυζητούσαμεν το σχέδιον της Τουρκικής Ομοσπονδίας. Πολλοί μας κατηγορούν ότι τόσα χρόνια εσυζητούσαμεν το σχέδιον χωρίς να υπογράψωμεν, ενώ πολλές φορές είχαν πλησιάσει πολύ οι απόψεις μας.

Στη συνέχεια ο Μακάριος λέει: ότι θα πρέπει να συζητηθούν τρεις εναλλακτικές προτάσεις: 1) Το σχέδιον της λειτουργικής Ομοσπονδίας, 2) Το σχέδιον των πολλών καντονίων, 3) Το σχέδιον του ενός καντονίου, του οποίου ο πληθυσμός θα είναι ανάλογος προς την πληθυσμιακήν αναλογίαν των Τουρκοκυπρίων.

Ενδεικτικό του ότι όταν μιλούσε για Ομοσπονδία εννοούσε την τουρκική θέση φαίνεται από τη συνέχεια όπου λέει ότι η συγκεκριμένη λύση: «αποκλείει προφανώς την επιστροφήν των προσφύγων οι οποίοι κατάγονται από την περιοχήν εκείνην». (…) «Δεν θα πάνε οι Έλληνες που κατάγονται από την περιοχήν εκείνην στα σπίτια τους εφ' όσον θα γίνει αμιγώς τουρκική περιοχή. Είμαι βέβαιος ότι δεν σκέπτονται την τουρκοποίησιν του 40%».

Στη συνέχεια γίνεται ο πιο κάτω διάλογος:

- Κληρίδης: Εάν είναι μεταξύ ημών και υμών αυτή είναι η εκτίμησις την οποίαν εκάμαμεν. Οσον αφορά ημάς και τους Τούρκους είμαι πεπεισμένος ότι οι Τούρκοι δεν θα δεχθούν οιανδήποτε λύσιν εκτός εάν δώσωμεν ένα μεγάλον καντόνιον προς βορράν με μετακίνησιν πληθυσμών, και αν δώσωμεν και άλλα μικρότερα καντόνια.

- Μακάριος: Το θέμα τίθεται ως εξής: Να δεχθώμεν με μίαν μικράν διαφοράν και να υπογράψωμεν ή να μην υπογράψωμεν και να αναμείνωμεν; (…) Ο Κίσσινγκερ μου είπε ότι μέχρι της στιγμής δεν υπέβαλε συγκεκριμένον σχέδιον στους Τούρκους. Τον ηρώτησα εάν έχη συγκεκριμένον σχέδιον. Μου απήντησεν ότι δεν έχει σχέδιον και εζήτησε να μάθη ποία είναι περίπου τα ιδικά μου σχέδια, οπότε θα μπορούσε να κάμη βολιδοσκοπήσεις προς την τουρκικήν πλευράν διά μίαν MULTIREGIONAL (Πολυπεριφερειακή) ή BIREGIONAL (Διπεριφερειακή) λύσιν.

- Κληρίδης: Οι τελευταίες πληροφορίες που μου έδωσεν ο Αμερικανός πρέσβυς εις την Λευκωσίαν, είναι ότι οι Τούρκοι δεν δέχονται MULTIREGIONAL FEDERATION (Πολυπεριφερειακή ομοσπονδία).

Ακολουθεί μια συζήτηση για τον ρόλο του αμερικανικού και του βρετανικού παράγοντα και κατά πόσον αυτοί μπορούν να βοηθήσουν στην προώθηση των θέσεων της ε/κυπριακής πλευράς. Σημειώνεται ακόμα ότι όπως ελέχθη στη σύσκεψη, πολλές από τις φίλες χώρες ευνοούσαν ομοσπονδία 2 ζωνών.

Παρεμβαίνει ο Τ. Παπαδόπουλος: «Πιστεύω ότι αφ' ης στιγμής θα δεχθώμεν την αρχήν, και κατά συνέπειαν θα αποδεχθώμεν ότι μεγάλο τμήμα των προσφύγων δεν θα επιστρέψει εις τας εστίας του, τότε θα αντιμετωπίσωμεν κατακραυγήν εναντίον της κυπριακής κυβερνήσεως, κατακραυγήν εναντίον της ελληνικής κυβερνήσεως και φυγήν των δυναμικών στοιχείων εκ της Κύπρου. Εάν οι Ελληνοκύπριοι αντιληφθούν ότι εν πάση περιπτώσει ένα μεγάλο τμήμα της Κύπρου θα γίνει τουρκικόν, τότε οι πρόσφυγες θα στραφούν εναντίον μας. Τότε η ΕΟΚΑ Β΄ και σημαντικόν τμήμα του ελληνικού πληθυσμού της Κύπρου θα έχει ως σύνθημα την διπλήν ένωσιν. Και το σύνθημα αυτό θα έχει απήχησιν. Ισως αυτό δεν είναι λογικόν, αλλ' εν πάση περιπτώσει το αίσθημα αυτό θα δημιουργηθεί.

Ακόμα μια απόδειξη ότι οι μετέχοντες στη σύσκεψη ερμήνευαν τη διζωνική ως διχοτόμηση, δηλαδή συζητούσαν επί της τουρκικής ερμηνείας, είναι και η εξής αναφορά του Τ. Παπαδόπουλου: «Όταν όμως εμείς δεχθούμε την αρχήν της διχοτομήσεως, τότε οι Αμερικανοί θα παύσουν να ενδιαφέρωνται και ίσως πιέσουν ημάς περισσότερον από τους Τούρκους. Αλλωστε έκτασις 25% εις την βορείαν περιοχήν ίσως σημαίνει έκτασιν 50% στην υπόλοιπη Κύπρο. Γι' αυτό δεν νομίζω ότι είναι βιώσιμον το υπόλοιπον της Κύπρου διότι το 70 ή 75% που θα μας μείνη θα είναι άχρηστον για μας». (Παρόμοια αναφορά έκανε ο Τ. Π. και για το σχέδιο Ανάν).

Ο Μπίτσιος ρωτά τον Τ. Παπαδόπουλο πόση θα πρέπει να είναι η έκταση του τουρκικού καντονίου για να πάρει την απάντηση: «8%, όπως ήτο στο πρώτο στάδιον της εισβολής (…) Εάν όμως δεν επιμείνωμεν τότε ίσως να μας επιστρέψουν την Αμμόχωστον και ένα τμήμα του Μόρφου και κρατήσουν τα υπόλοιπα».

Ο Ιω. Χριστοφίδης προχωρεί στη διαπίστωση ότι: «Τότε πρέπει να σκεφθώμεν, εάν μπορούμε να δεχθούμε μιαν Ομοσπονδία με 25% τουρκικόν έδαφος, ή να αφήσωμεν το θέμα να διαιωνισθή. Το τελευταίον πιστεύω ότι θα ωδήγει εις τουρκοποίησιν ολοκλήρου της Κύπρου. Εάν δεχθώμεν Ομοσπονδίαν, σημασίαν έχει το ποσοστόν, η διακίνησις, η αποχώρησις των τουρκικών στρατευμάτων και οι όροι συμπήξεως της Ομοσπονδίας. Ίσως, όπως είπε ο κ. Δούντας, θα μπορούσε να γίνη μια διερευνητική κίνησις».

Αυτή η αναφορά του Ι. Χριστοφίδη θέτει το πλαίσιο στο οποίο θα στραφεί αργότερα ο Μακάριος και θα συγκατανεύσει στη λύση της Δ.Δ.Ο.

Ανησυχία από τυχόν αποδοχή Δ.Δ.Ο. (όπως την εννοούν οι Τούρκοι) εκφράζει και ο Σπ. Κυπριανού.

Προχωρώντας η συζήτηση, βλέπουμε τον Καραμανλή να εισηγείται αποδοχή της γεωγραφικής ομοσπονδίας.

Συνοψίζοντας ο Τ. Παπαδόπουλος λέει το εξής σημαντικό: «Εν πάση περιπτώσει, και εάν δεν επιτύχωμεν το MULTIREGIONAL FEDERATION, πιέζοντας επί της βάσεως του MULTIREGIONAL μπορούμε να πιέσωμεν την Τουρκία να δεχθή λιγώτερη έκταση στις δύο ζώνες.

Επιβεβαιώνεται ακόμα μια φορά μέσα από τα πρακτικά του Νοεμβρίου του 1974 ότι η διζωνική Ομοσπονδία δεν ήταν εκτός συζήτησης, έστω και με την τουρκική ερμηνεία.

Σαφέστατη προς τούτο είναι η τοποθέτηση του Ι. Χριστοφίδη: « (…) Εχω την εντύπωσιν ότι πρέπει να αρχίσωμεν αμέσως διαπραγματεύσεις εν Κύπρω. Πρώτον με στόχον την καντονοποίησιν με πολλά καντόνια, με δευτέραν γραμμήν υποχωρήσεως τα ολιγώτερα καντόνια και τρίτην γραμμήν υποχωρήσεως τας δύο ζώνας (…)

(…) Αβέρωφ: Δεν έχω καμίαν αμφιβολίαν ότι η Τουρκία δεν θα υποχωρήση. Θα ζητήση δύο ζώνας ή ένα μεγάλο καντόνιον και δύο μικρά. Ίσως να μην μπορούμε να πούμε αυτήν τη στιγμή στην Κύπρο αυτά τα πράγματα, γιατί όλοι περιμένουν τον Αρχιεπίσκοπο να λύση τα προβλήματα.

Ξεκάθαρη αναφορά του Μακαρίου για αποδοχή Δ.Δ.Ο.

- Μακάριος: Διαφωνώ επί του καθορισμού δευτέρας και τρίτης γραμμής υποχωρήσεως. Διότι τότε θα πάμε απ' ευθείας εις την τρίτην γραμμήν. Θα επιμείνωμεν τώρα επί της βάσεως της πολυπεριφερειακής Ομοσπονδίας. Εάν πούμε αμέσως ότι δεχόμεθα ως εσχάτην υποχώρησιν τας δύο ζώνας, τότε δεν πρέπει να περιμένωμεν κανένα κέρδος. Εν τοιαύτη περιπτώσει είναι ωσάν να παραδιδώμεθα. (…) «Εάν δεχθώμεν αμέσως το BIREGIONAL τι θα κερδίσωμεν; Μήπως 5%; Αλλά τι σημασία θα έχει αυτό; Προτιμώ οι Τούρκοι να κρατούν εναντίον της θελήσεώς μας το 40% παρά το 28% με τη θέλησίν μας.

- Καραμανλής: Πρέπει να προσδιορισθή ο σκοπός και προς τον σκοπόν αυτόν πρέπει να συντονίσωμεν τας δυνάμεις μας. Δεχόμεθα λοιπόν ως αρχή το MULTIREGIONAL επί γεωγραφικής βάσεως; Και εάν αποτύχωμεν;

- Μακάριος: Τότε θα συναντηθώμεν εκ νέου. Τότε θα ερωτήσωμεν τον Κίσινγκερ τι επιθυμούν επιτέλους οι Τούρκοι.

- Παπαδόπουλος: Οι Τούρκοι έχουν υπαλλακτικάς λύσεις διά την εγκατάστασίν των εις τας κατακτηθείσας περιοχάς. Εάν πρόκειται με τας διαπραγματεύσεις να μας επιστρέψουν το 10% και να κρατήσουν το 30% τότε είναι προτιμοτέρα η θέσις του Μακαριωτάτου να κρατήσουν το 40%. Άρα πρέπει να επιμείνωμεν στο MULTIREGIONAL.

Μετά από αυτή την απόφαση, ξεκινά ένας διάλογος για τις εισηγήσεις της ελληνικής πλευράς σε σχέση με το ποσοστό εδάφους που θα κρατά η τουρκική πλευρά στο πλαίσιο της πολυπεριφερειακής Ομοσπονδίας με 4 καντόνια.

Ο Μακάριος προσθέτει ακόμα ότι μέσα στα αιτήματα θα πρέπει να είναι και η επιστροφή των προσφύγων στα σπίτια τους.

Και ενώ έχει συμφωνηθεί η Πολυπεριφερειακή Ομοσπονδία, ο Καραμανλής ξεκαθαρίζει ότι «Δημοσία θα πούμε ότι δεχόμεθα γεωγραφικήν Ομοσπονδίαν με πολλά καντόνια. Διαφωνεί ο Μακάριος ο οποίος εισηγείται να μην αναφερθεί η λέξη γεωγραφική.

Ο Μακάριος λέει ακόμα ότι επιφυλάσσει την τελική του θέση μέχρι την επιστροφή του στην Κύπρο για να διαπιστώσει το κλίμα. «Εάν διά λόγους πολλούς η στάσις μου θα είναι διαφορετική θα προτιμήσω την παραίτησίν μου από την Προεδρίαν χωρίς τούτο να αποτελεί διαμαρτυρίαν.

Ωστόσο ο Μακάριος δεν παραιτήθηκε ποτέ! Και με βάση τα λεγόμενα του, δεν είχε διαφορετική θέση εξ ου και το 1977 υπόγραψε τη συμφωνία με τον Ντενκτάς και η ε/κυπριακή πλευρά κατάθεσε χάρτη επί δύο ζωνών.

* * *

Αυτή λοιπόν ήταν σε γενικές γραμμές η συζήτηση που έγινε σε εκείνη την κρίσιμη σύσκεψη των Αθηνών, λίγους μήνες μετά την τουρκική εισβολή και υπό το φως της κατοχής του 37% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία.

Κατά την προσωπική μου άποψη η σύσκεψη εκείνη καθόρισε ως πρώτιστο στόχο την αποδοχή της πολυπεριφερειακής ομοσπονδίας με υποχώρηση την αποδοχή της Διζωνικής. Φαίνεται καθαρά ότι οι συνομιλούντες γνώριζαν ότι η κατάληξη θα ήταν η Διζωνική η οποία επίσης φαίνεται ξεκάθαρα ότι γίνεται αποδεχτή αλλά δεν μπορεί να ανακοινωθεί για λόγους τακτικής.

Περισσότερες λεπτομέρειες μπορείτε να βρείτε στη δεύτερη έκδοση της εφημερίδας «Γνώμη» όπου θα παρουσιαστούν όλα τα πρακτικά σε συνέχειες.