ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑ

ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑ

Η εκ περιτροπής προεδρία αποτελεί το τελευταίο διάστημα το μήλον της έριδος αναφορικά με τη λύση του κυπριακού και μαζί με την στάθμιση της ψήφου δαιμονοποιούνται από όσους δεν επιθυμούν να προχωρήσει αυτή η ρύθμιση.

Προσωπική άποψη του γράφοντος είναι ότι η αποδοχή ή η απόρριψη οποιουδήποτε σχεδίου λύσης παρουσιαστεί, θα πρέπει να βασίζεται στο σύνολο του σχεδίου και όχι απομονώνοντας πρόνοιες.

Εν αναμονή λοιπόν της συνολικής συμφωνίας ας εξετάσουμε το πώς λειτουργούσε το προεδρικό σύστημα στην Κύπρο από το 1960, τι προνοούσε το σχέδιο Ανάν και τι προνοεί η πρόταση που βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

ΣΥΝΤΑΓΜΑ 1960

Το Σύνταγμα του 1960 είναι βασισμένο στην αρχή της Δικοινοτικότητας, δηλαδή της αποτελεσματικής συμμετοχής της τ/κυπριακής κοινότητας στην άσκηση της εξουσίας.[1]

Η ε/κυπριακή και η τ/κυπριακή κοινότητα ασκούν μαζί την εξουσία και έχει έντονα τα διαχωριστικά στοιχεία μεταξύ των 2 κοινοτήτων.

Στο άρθρο 1 του Ι Μέρους του Συντάγματος αναγράφεται:

«Η Κυπριακή Πολιτεία είναι ανεξάρτητος και κυρίαρχος Δημοκρατία, προεδρικού συστήματος, της οποίας ο Πρόεδρος είναι Έλλην και ο Αντιπρόεδρος Τούρκος, εκλεγόμενοι αντιστοίχως υπό της ελληνικής και της τουρκικής κοινότητος της Κύπρου, ως εν τω παρόντι Συντάγματι ορίζεται».

Στο ΙΙΙ Μέρος, Άρθρο 36 αναγράφεται μεταξύ άλλων:

«1. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Αρχηγός της Πολιτείας και προηγείται πάντων εν τη Δημοκρατία.

Ο Αντιπρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Υπαρχηγός της Πολιτείας και προηγείται πάντων εν τη Δημοκρατία επόμενος τω Προέδρω της Δημοκρατίας».

Στην απουσία του ο πρόεδρος αντικαθίσταται από τον αντιπρόεδρο, ενώ όταν απουσιάζουν και οι δύο, τους αναπληρώνουν αντίστοιχα ο (ε/κύπριος) πρόεδρος και ο (τ/κύπριος) αντιπρόεδρος της Βουλής.

Στο Άρθρα 37 καθορίζεται ότι ο πρόεδρος παρίσταται σε όλες τις επίσημες εκδηλώσεις και διαπιστευτήρια ξένων διπλωματικών αποστολών και υπογράφει κάθε Διεθνή συμφωνία της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Ο τ/κύπριος αντιπρόεδρος με βάση το Άρθρο 38 καθορίζεται ότι παρίσταται σε όλες τις επίσημες εκδηλώσεις (μαζί με τον πρόεδρο) και στα διαπιστευτήρια.

Ενημερώνεται από τον πρόεδρο για τις διάφορες εκδηλώσεις, ενώ ο πρόεδρος είναι υποχρεωμένος να αποδεχθεί εισηγήσεις του τ/κύπριου αντιπροέδρου για απονομή τιμητικών διακρίσεων ή παρασήμων της Δημοκρατίας εις μέλη της τουρκικής κοινότητος.

Χωριστές εκλογές

Στο Άρθρο 39 καθορίζεται ότι ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος εκλέγονται απευθείας από το λαό με μυστική ψηφοφορία αλλά η κάθε κοινότητα εκλέγει τον δικό της υποψήφιο, δηλαδή οι ε/κύπριοι τον πρόεδρο και οι τ/κύπριοι τον ε/κύπριο.

Χωριστοί Διορισμοί μελών του Υπουργικού Συμβουλίου

Με βάση το Άρθρο 46 το Υπουργικό Συμβούλιο αποτελείται από 7 ε/κύπριους υπουργούς και 3 τ/κύπριους.

Οι ε/κύπριοι υπουργοί υποδεικνύονται από τον ε/κύπριο πρόεδρο και οι τ/κύπριοι από τον τ/κύπριο πρόεδρο.

Στο Άρθρο αυτό καθορίζεται ότι οι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου λαμβάνονται με απόλυτη πλειοψηφία. Επίσης, [Άρθρο 57] ο πρόεδρος και αντιπρόεδρος μπορούν να ακυρώσουν μια απόφαση προτάσσοντας το δικαίωμα αρνησικυρίας τους (βέτο).

ΒΕΤΟ

Ο πρόεδρος έχει το δικαίωμα [Άρθρο 48, παρ. δ΄] να θέσει βέτο σε θέματα που αφορούν:

- Εξωτερικές υποθέσεις.

- Άμυνα

- Ασφάλεια

Έχουν επίσης το δικαίωμα αναπομπής:

(ε) Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου.

(στ) Οριστικής αρνησικυρίας νόμων και αποφάσεων της Βουλής που αφορούν τα σημεία που αφορούν εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα ή την ασφάλεια.,

(ζ) Νόμων ή αποφάσεων της Βουλής ή του προϋπολογισμού.

Σημαντικές είναι και οι πιο κάτω υποπαράγραφοι:

(ια) το δικαίωμα παραπομπής εις το Ανώτατον Συνταγματικόν Δικαστήριον οιουδήποτε νόμου ή αποφάσεως της ελληνικής Κοινοτικής Συνελεύσεως ως εν άρθρω 142 ορίζεται,

(ιβ) το δικαίωμα προσφυγής εις το Ανώτατον Συνταγματικόν Δικαστήριον συναφώς προς οιονδήποτε ζήτημα αφορών εις σύγκρουσιν ή αμφισβήτησιν εξουσίας ή αρμοδιότητος αναφυομένων μεταξύ της Βουλής και των Κοινοτικών Συνελεύσεων ή εκατέρας τούτων ως και μεταξύ οιωνδήποτε οργάνων της Δημοκρατίας ή αρχών εν αυτή, ως εν άρθρω 139 ορίζεται,

Με βάση το Άρθρο 49 ο τ/κύπριος αντιπρόεδρος έχει την εξουσία μεταξύ άλλων να:

- Υποδεικνύει ή να ζητά την παύση των τ/κύπριων υπουργών.

- Να ζητά από τον πρόεδρο τη σύγκληση του Υπουργικού Συμβουλίου για διάφορα θέματα τα οποία καθορίζονται από το Άρθρο 55, να εισηγείται θέματα (Άρθρο 56) και να παρίσταται και να συμμετέχει στις συνεδριάσεις χωρίς δικαίωμα ψήφου σε κάθε συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου.

- Το δικαίωμα προσφυγής εις το Ανώτατον Συνταγματικό Δικαστήριο.

- Το δικαίωμα παραπομπής εις το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο οιουδήποτε νόμου ή αποφάσεως της τουρκικής Κοινοτικής Συνελεύσεως.

ΒΟΥΛΗ – ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ

Στο Σύνταγμα του 1960 υπάρχει η Βουλή των Αντιπροσώπων και οι ε/κ και τ/κ Κοινοτικές Συνελεύσεις αντίστοιχα.

Στη Βουλή που αποτελείται από 50 βουλευτές με αναλογία 70% – 30%.

Παράλληλα οι δύο κοινότητες εκλέγουν ξεχωριστά και τη δική τους Κοινοτική Συνέλευση η οποία με βάση το Μέρος V και το Άρθρο 87, η κάθε Κοινοτική Συνέλευση έχει αρμοδιότητα, να ρυθμίζει ζητήματα που έχουν να κάνουν με την κάθε κοινότητα ξεχωριστά.

Αυτά τα ζητήματα αφορούν θρησκευτικά, εκπαιδευτικά, δικαστικά θέματα, φιλανθρωπικά και αθλητικά ιδρύματα, οργανώσεις και σωματεία κλπ.

* * *

Συμπερασματικά καταλήγουμε στο ότι το Σύνταγμα του 1960 βασιζόταν μεν στη Δικοινοτικότητα αλλά είχε (και έχει) ξεκάθαρες διαχωριστικές διατάξεις στη βάση της κοινοτικής καταγωγής. Τα πάντα λειτουργούν στη βάση της λογικής των δύο κοινοτήτων και στην αναλογία μεταξύ τους.

Αρνητικότατο σημείο ήταν (και είναι) τα βέτο που είχαν οι δύο πρώτοι στην ιεραρχία που:

1. Καθιστούσαν μη λειτουργικό το κράτος.

2. Ο αντιπρόεδρος στην ουσία ήταν συμπρόεδρος.

Με λίγα λόγια το 18% εξέλεγε τον συμπρόεδρο του κράτους και εξισωνόταν με το 80% των ε/κυπρίων. Στην ουσία το 18% αναβαθμιζόταν σε 50% όπως και το 80% υποβαθμιζόταν επίσης σε 50%.

Έτσι, έχοντας υπόψη και τα ιστορικά γεγονότα, οι βαθύτατα διαχωριστικές πρόνοιες του Συντάγματος έδωσαν τη δυνατότητα στην τ/κυπριακή κοινότητα να προχωρήσει σε μια σειρά αποσχιστικές ενέργειες οι οποίες κατέληξαν στα γεγονότα του 1974.

Και αυτό, χωρίς να παραγνωρίζονται και οι ελληνικές ευθύνες στα όσα έγιναν.

Με βάση λοιπόν τις πρόνοιες του Συντάγματος, οι τ/κύπριοι εξέλεγαν στην ηγεσία τους την ισχυρή εθνικιστική και διχοτομική ηγεσία πτέρυγα (Φ. Κιουτσιούκ, Ρ. Ντενκτάς), διότι αυτή η πτέρυγα είχε κυρίως τη δύναμη των όπλων αλλά και τις πλάτες των ανάλογων δυνάμεων στην ίδια την Τουρκία.

_______________________________________________

ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΝ

Στο 5^ο και τελικό σχέδιο Ανάν αρκετές διατάξεις είχαν αλλάξει.

Το σχέδιο επανένωνε την Κύπρο μετά τον διαχωρισμό του 1974 σε ελληνικό και τουρκικό μέρος.

Προνοούσε [Άρθρο 2] μια Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία με 2 συνιστώσες Πολιτείες και όχι κράτη.

Αποτελούσε ένα αδιάλυτο συνεταιρισμό με μία ενιαία Διεθνή Προσωπικότητα, μία ιθαγένεια, γεγονός που παραπέμπει σε ένα κράτος.

Υπήρχε, δηλαδή, το ενοποιητικό στοιχείο του κράτους και του λαού.

Προεδρία

(Άρθρο 26)

Σε αντίθεση με το Σύνταγμα του 1960, η εκτελεστική εξουσία θα ασκείτο από Προεδρικό Συμβούλιο και όχι από πρόεδρο και αντιπρόεδρο που θα εκλέγονταν απευθείας και χωριστά από τις δύο κοινότητες.

Το ενοποιητικό στοιχείο (πάντα σε σχέση με το ισχύον Σύνταγμα) ήταν ότι το Συμβούλιο θα εκλεγόταν από την Γερουσία (με εκπροσώπηση 50%-50%) μέσα από ένα ενιαίο κατάλογο και όχι ξεχωριστά.

Δηλαδή θα γίνονταν συμμαχίες ε/κυπρίων και τ/κυπρίων οι οποίοι θα διεκδικούσαν την εξουσία μαζί. Κάτι όπως συμβαίνει σήμερα μεταξύ μας, δηλαδή με συμμαχίες.

Η εκλογή αυτή θα επικυρωνόταν από την πλειοψηφία της Βουλής και θα είχε πενταετή θητεία.

Το Προεδρικό Συμβούλιο θα αποτελείτο από 6 μέλη (3 ε/κύπριοι και 3 τ/κύπριοι) με δικαίωμα ψήφου και αν αποφάσιζε το Κοινοβούλιο θα προστίθεντο και άλλα μέλη χωρίς δικαίωμα ψήφου.

Στο Προεδρικό Συμβούλιο δεν υπήρχαν Βέτο.

Σε αντίθεση με το ισχύον Σύνταγμα, ο Πρόεδρος και ο Αντιπρόεδρος δεν θα έχουν νικώσα ψήφο. (Άρθρο 27).

Προνοείτο ότι οι αποφάσεις θα λαμβάνονταν ομόφωνα ενώ σε περίπτωση διαφωνιών, θα λαμβάνονταν με απλή πλειοψηφία, νοουμένου ότι θα είχε έστω και μία θετική ψήφο από την άλλη συνιστώσα Πολιτεία.

Επικεφαλής του Προεδρικού Συμβουλίου θα διορίζονταν (από το ίδιο) ένας εκπρόσωπος από κάθε Πολιτεία που θα ασκούσαν εκ περιτροπής τα καθήκοντα του Προέδρου και Αντιπροέδρου. Η εναλλαγή θα γινόταν κάθε 20 μήνες. (Άρθρο 27).

Σε αντίθεση με το ισχύον Σύνταγμα, οι Υπουργοί δεν θα διορίζονταν από τον πρόεδρο και αντιπρόεδρο αλλά από το Προεδρικό Συμβούλιο. Υπήρχε ο περιοριστικός όρος ότι ο υπουργός Εξωτερικών και ο υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων δεν θα προέρχονταν από την ίδια συνιστώσα Πολιτεία.

Σύμφωνα με το Άρθρο 29, ο πρόεδρος του Συμβουλίου θα εκπροσωπεί το κράτος στο εξωτερικό.

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ο πρόεδρος θα συνοδεύεται από τον αντιπρόεδρο.

Γερουσία και Βουλή

Το σχέδιο προνοούσε μία Γερουσία και μία Βουλή που θα ήταν αρμόδιες για τη νομοθετική εξουσία.

Και τα δύο Σώματα θα αποτελούνταν από 48 μέλη.

Στη Γερουσία θα υπήρχε ίσος αριθμός εκπροσώπων από τις 2 κοινότητες οι οποίοι θα εκλέγονταν ξεχωριστά από τα μέλη των 2 κοινοτήτων.

Η Βουλή θα εκλέγονταν αναλογικά με ελάχιστο ποσοστό εκπροσώπησης της κάθε κοινότητας στο ένα τέταρτο των εδρών.

Σημαντική διαφορά με το ισχύον Σύνταγμα είναι ότι το Κοινοβούλιο θα είχε την εξουσία να επικυρώνει Διεθνείς Συμβάσεις.

Θα εκλέγει το Προεδρικό Συμβούλιο και θα εποπτεύει τη λειτουργία του.

* * *

ΤΑ ΘΕΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΕΔΡΙΑΣ

Συγκρίνοντας τα δύο Συντάγματα είναι ξεκάθαρο ότι το σχέδιο Ανάν περιείχε περισσότερα θετικά από το υφιστάμενο Σύνταγμα.

Είναι γνωστό ότι τα περισσότερα ε/κυπριακά κόμματα απέρριπταν το Προεδρικό Συμβούλιο και αντιπρότειναν περίπου να ισχύει αυτό που προνοεί το Σύνταγμα του 1960, δηλαδή Πρόεδρος, Αντιπρόεδρος με χωριστές εκλογές.

Εκ Περιτροπής Προεδρία

Δεν γνωρίζουμε ακόμα πολλές λεπτομέρειες για τις εξουσίες και τις αρμοδιότητες των 2 πρώτων αξιωματούχων του νέου κράτους.

Έχουμε ωστόσο μπροστά μας κάποιες κατευθυντήριες γραμμές.

Η εκ Περιτροπής Προεδρία και η εκλογή του προέδρου από το σύνολο του λαού αποτελεί ενοποιητικό στοιχείο. Γιατί;

Διότι: Η εκλογή δεν θα γίνεται στη βάση του διαχωρισμού ε/κυπρίων και τ/κυπρίων αλλά στη βάση της ύπαρξης ενός ενιαίου λαού.

Η νέα Κυπριακή Δημοκρατία θα είναι Δικοινοτική και αυτό δεν πρέπει να διαγράφεται αλλά να λαμβάνεται υπόψη στις αναλύσεις μας.

Αυτό σημαίνει ότι και οι δύο κοινότητες θα έχουν σημαντική συμμετοχή στην άσκηση της εξουσίας στη βάση της Πολιτικής Ισότητας και όχι της αριθμητικής ισότητας.

Ο πρόεδρος Χριστόφιας πρότεινε και πέτυχε να υπάρχουν αυξημένες εξουσίες στους δύο πρώτους του κράτους έτσι ώστε να αποδυναμώνονται οι τοπικές εξουσίες των 2 ομοσπονδιακών κυβερνήσεων. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται ότι δεν θα υπάρξουν αποσχιστικές ή άλλες αρνητικές και αποσυνθετικές κινήσεις.

Συμπληρωματικά ως προς την Εκ Περιτροπής Προεδρία υπήρχε και πρόταση από ε/κυπριακής πλευράς για να γίνεται η εκλογή μέσα από κοινό ψηφοδέλτιο. Αυτό σημαίνει ότι ε/κυπριακά και τ/κυπριακά κόμματα από κοινού θα έκαναν συμμαχίες και θα «κατέβαζαν» κοινούς υποψήφιους με κοινό πρόγραμμα το οποίο θα εφάρμοζαν.

Επομένως, είτε επικεφαλής του κράτους ήταν ε/κύπριος είτε τ/κύπριος, θα ακολουθούσαν το ίδιο πρόγραμμα.

Αυτό διασφάλιζε και ενίσχυε ακόμα περισσότερο το αίσθημα ασφάλειας και το ότι δεν θα υπήρχαν διαχωριστικές επιλογές και πολιτικές εκ μέρους του ε/κύπριου ή τ/κύπριου προέδρου

Αυτή η πρόταση βρήκε αντιδράσεις από κόμματα και στις δύο πλευρές, γι αυτό και αποσύρθηκε από το τραπέζι.

Η Εκ Περιτροπής Προεδρία θα πρέπει να εξεταστεί και σε συνδυασμό με την στάθμιση της ψήφου.

Στάθμιση ψήφου: Όπως ήδη αναφέρθηκε η εκλογή προέδρου και αντιπροέδρου θα γίνεται με ενιαία ψηφοφορία, δηλαδή θα ψηφίζει όλος ο λαός, ε/κύπριοι και τα/κύπριοι.

Ενθυμούμενοι πάντοτε ότι το κράτος θα είναι Δικοινοτικό, σημειώνω το εξής σημαντικό:

Εκλογή ε/κύπριου προέδρου: θα ψηφίσει το 100% των ε/κυπρίων και τ/κυπρίων.

Δεδομένης όμως της συντριπτικής πλειοψηφίας των ε/κυπρίων (80%) θα εκλεγεί αυτός που θα επιλέξει η πλειοψηφία των ε/κυπρίων.

Εκλογή τ/κύπριου αντιπροέδρου: Το ίδιο θα συμβεί και στην περίπτωση εκλογής του αντιπροέδρου. Δηλαδή οι ε/κύπριοι θα καθορίσουν το ποιος τ/κύπριος θα εκλεγεί.

Επομένως και στις 2 περιπτώσεις, εκείνοι που θα καθορίσουν το αποτέλεσμα είναι οι ε/κύπριοι, ενώ νοθεύεται η θέληση των τ/κυπρίων αφού αυτοί μπορεί να προτιμούν τον Α υποψήφιο ενώ οι ε/κύπριο τον Β, άρα θα εκλεγεί ο Β.

Έτσι βρέθηκε η εξής φόρμουλα:

Οι ε/κύπριοι επηρεάζουν (ή καλύτερα καθορίζουν) την εκλογή ε/κύπριου κατά 80%.

Οι τ/κύπριοι επηρεάζουν την εκλογή ε/κυπρίου σε ποσοστό περίπου 20%.

Για να μην παρουσιάζεται το φαινόμενο του καθορισμού από τους ε/κυπρίους της εκλογής τ/κυπρίου, στο 100% των ψήφων των τ/κυπρίων οι ψήφοι των ε/κυπρίων θα διαιρούνται ώστε να αποτελούν το 20% των τ/κυπριακών ψήφων.

Έτσι η κάθε πλευρά θα επηρεάζει κατά 20% την άλλη.

Αυτή η πρόνοια είναι επίσης συνενωτική αφού αποκλείει την εμφάνιση φαινομένων του παρελθόντος όπου η πλειοψηφία ένιωθε τη δύναμη της απόλυτης σχεδόν κυριαρχίας της και νόμιζε ότι μπορεί να κάνει ότι θέλει, ενώ η μειοψηφία ένιωθε καταπιεσμένη και γύρευε διαχωριστικές λύσεις προκειμένου να μπορεί να δρα όπως θέλει.

Συμμαχίες

Και στην προκειμένη περίπτωση θα μπορούν να γίνουν άλλης μορφής συνεργασίες ε/κυπριακών και τ/κυπριακών κομμάτων, χωρίς την ύπαρξη κοινού ψηφοδελτίου.

Το Α κόμμα της ε/κυπριακής πλευράς θα συνεργαστεί με ένα άλλο της τ/κυπριακής και έτσι το ένα θα βοηθήσει το άλλο.

Θα μπορούν επίσης να έχουν ένα πρόγραμμα σχεδόν πανομοιότυπο, έτσι ώστε να διασφαλίζεται ότι θα ο συνδυασμός που θα εκλεγεί να ακολουθήσει το ίδιο πρόγραμμα, είτε στην προεδρία βρίσκεται ο ε/κύπριος είτε ο τ/κύπριος.

Με άλλα λόγια η Εκ Περιτροπής προεδρία δεν είναι αυτό που θέλουν να παρουσιάσουν διάφοροι.

Βλέποντας το ζήτημα με ψυχραιμία και λαμβάνοντας υπόψη ότι θα είμαστε δικοινοτικό κράτος και ότι και η άλλη πλευρά θα έχει αποτελεσματική συμμετοχή στην άσκηση της εξουσίας, δεν υπάρχει άλλος τρόπος να διασφαλιστεί η ενότητα και να ενισχυθεί η ασφάλεια.

---

[1] Σημειώνεται ότι ο Τ/κυπριακός πληθυσμός στο Σύνταγμα του 1960 αποτελεί Κοινότητα και όχι μειονότητα όπως είναι οι Μαρωνίτες, οι Αρμένιοι και οι Λατίνοι. Δηλαδή με το Σύνταγμα του 1960 οι Τ/κύπριοι αναβαθμίστηκαν από μειονότητα σε κοινότητα, ισάξια της Ε/κυπριακής.