ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΟΥ 1974

Η περίοδος 1963 – 1974 ήταν η πιο ταραγμένη περίοδος της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας αφού οι συγκρούσεις μεταξύ ε/κ και τ/κ αλλά και οι εσωτερικές διαμάχες μεταξύ των δύο κοινοτήτων δημιούργησαν πολύ τραυματικές εμπειρίες.

Το μεγαλύτερο κτύπημα ήρθε το 1974 με το πραξικόπημα και την τουρκική εισβολή που εκτός του ότι χώρισανε τους κατοίκους στα δύο, προκάλεσαν και αβάστακτο πόνο στους ανθρώπους.

Κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής σημειώθηκαν και εγκλήματα.

Ένθεν και ένθεν. Όχι μόνο από τη μια πλευρά.

Πόλεμος ήταν.

Δεν έχει σημασία αν τα διέπραξαν στρατιώτες ή άτακτοι. Το αποτέλεσμα είναι το ίδιο.

Νεκροί και αγνοούμενοι ανεξαρτήτως ηλικίας.

Ξέρουμε ότι οι αναφορές σ’ αυτά τα εγκλήματα ενοχλούν μερικούς και στις δύο κοινότητες.

Οι δολοφονίες στο Παλαίκυθρο

Στις 17 Αυγούστου ένα μεγάλο έγκλημα γινόταν στο κατεχόμενο σήμερα Παλαίκυθρο.

Τουρκοκύπριοι εξτρεμιστές επιτέθηκαν στο χωριό. Τέσσερεις νεαροί τουρκοκύπριοι

εκτέλεσαν εν ψυχρώ τις οικογένειες Σουππουρή και Λιασή.

Οι μόνοι που επέζησαν ήταν τα αδέλφια Πέτρος και Κωστάκης Σουππουρής, 10 και 8 χρονών αντίστοιχα. Ο πρώτος είχε μάλιστα τραυματιστεί.

Μετά το έγκλημα μπήκε στο Παλαίκυθρο ο τουρκικός στρατός.

Με διαταγές των αξιωματικών οι τραυματίες μεταφέρθηκαν για περίθαλψη ενώ διατάχθηκε το θάψιμο των νεκρών.

Οι τραυματίες έμειναν περίπου ένα μήνα στο χωριό Βόνη και μετά μεταφέρθηκαν στις ελεύθερες περιοχές.

Τα δύο αδέλφια είδαν τους γονείς, τα αδέλφια και άλλα συγγενικά τους πρόσωπα να πέφτουν νεκρά από τις σφαίρες των δολοφόνων.

Τα οστά σχεδόν όλων των μελών της οικογένειας Σουπουρή βρέθηκαν σε ομαδικό τάφο μετά από εκσκαφές της ΔΕΑ το 2009.

Έτσι μετά από 35 χρόνια ο Πέτρος και ο Κώστας έθαψαν τα οστά των γονιών και των αδελφών τους πλην του αδελφού τους Γιάννη.

Το σημαντικό ήταν πως στην κηδεία παραβρέθηκαν και κατάθεσαν στεφάνια και τουρκοκύπριοι.

Ο Πέτρος εκλαμβάνει αυτή την ενέργεια ως μια έκφραση συγνώμης. Συγνώμης από ανθρώπους της Τουρκοκυπριακής κοινότητας, οι οποίοι ωστόσο δεν έφταιξαν σε τίποτε. Δεν ήταν αυτοί που εγκλημάτησαν εναντίον της οικογένειας και των ιδίων.

Αλόα, Μαράθα, Σανταλάρι

Στις 14 με 16 Αυγούστου συντελέστηκε ένα άλλο μεγάλο έγκλημα.

Σε τρία τουρκοκυπριακά χωριά της επαρχίας Αμμοχώστου ελληνοκύπριοι εξτρεμιστές συνέλαβαν, εκτέλεσαν και έκαψαν όσα γυναικόπαιδα βρήκαν στα χωριά Αλόα, Μαράθα και Σανταλάρι.

Για το μακελειό αυτό ελάχιστοι ε/κύπριοι γνώριζαν. Μέχρι που άνοιξαν τα οδοφράγματα.

Έξω από το κάθε χωριό υπάρχουν οι ομαδικοί τάφοι των νεκρών γυναικοπαίδων και γερόντων. Μεταξύ των δολοφονημένων είναι και ένα παιδί 16 ημερών και άλλα παιδιά από 3 μέχρι 15 χρόνων.

Για το έγκλημα αυτό γίνεται αναφορά σε ένα ντοκιμαντέρ του Αντώνη Αγκαστινιώτη.

Ένας βοσκός, ο Κασίμ Ερές, από τους ελάχιστους επιζώντες λέει ότι στις 14 Αυγούστου ήταν έντονη η παρουσία ελληνοκυπριακού στρατού. Κάποιος ελληνοκύπριος γνωστός του από το γειτονικό χωριό Περιστερονοπηγή Αμμοχώστου είδε τον Ερές και σαρκαστικά τον ρώτησε σαρκαστικά: “Ρε Κασίμ, μα ζεις ακόμα;”

Ο Αρίφ Φαϊτ αφηγείται ότι στις 14 Αυγούστου ελληνοκύπριοι συνέλαβαν όλους τους ενήλικες άνδρες μεταφέροντας τους με φορτηγά αρχικά στη Λάρνακα και μετά στη Λεμεσό. Όταν συντελέστηκε το έγκλημα οι ίδιοι δεν ήταν εκεί.

Ο ίδιος έχασε γυναίκα και δύο μικρά παιδιά, το δεύτερο μόλις 16 ημερών.

Στις 20 Αυγούστου έφτασαν στην περιοχή τα στρατεύματα εισβολής. Πληροφορήθηκαν για το συμβάν και ξεκίνησαν εργασίες εκταφής.

Στην Αλόα βρέθηκαν 37 πτώματα. Λίγες μέρες μετά σε σκουπιδότοπο έξω από τη Μαράθα ανευρέθηκαν άλλα 89 διαμελισμένα και καμένα πτώματα.

Το συμβάν έκανε τον γύρο του κόσμου. Μόνο οι ε/κύπριοι δεν έμαθαν ποτέ τίποτε για το έγκλημα αυτό.

Οι εκταφές έγιναν στην παρουσία ξένων δημοσιογράφων και της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών.

Ελιά της Κερύνειας

Πηγαίνοντας ένα μήνα πίσω, η οικογένεια Μάντολες ζούσε το δικό της δράμα, όπως και πολλές άλλες οικογένειες ε/κ και τ/κ.

Στις 21 Ιουλίου τα τουρκικά στρατεύματα μπήκαν στο χωριό Ελιά της Κερύνειας.

Συνέλαβαν δώδεκα άντρες τους οποίους εκτέλεσαν σχεδόν μπροστά στα μάτια των δ

ικών τους. Ανάμεσά τους, ο πατέρας της Χαρίτας Μάντολες, ο άντρας της Ανδρέας, ο σύζυγος της αδελφής της Γιαννούλας, ο σύζυγος της αδελφής της Μάρως, ο θείος και νονός της, ο ξάδελφος της.

Η Χαρίτα Μάντολες αφηγείται ότι οι τούρκοι στρατιώτες τους μάζεψαν σε ένα χώρο στο ύπαιθρο όπου τους εκφόβιζαν και τους απειλούσαν.

Τους απειλούσαν και τους φοβέριζαν.

Έκαναν μάλιστα και εικονικές εκτελέσεις πάνω στους άνδρες.

Η Χαρίτα Μάντολες σημειώνει χαρακτηριστικά ότι ένας τούρκος στρατιώτης διέλαθε της προσοχής των συστρατιωτών του και κρύφτηκε σε μια μεγάλη κουφάλα μιας ελιάς.

Από εκεί τους έκανε νόημα ότι ήθελε να τους βοηθήσεις.

Σε κάποια στιγμή οι τούρκοι στρατιώτες εκτέλεσαν έναν από τους άνδρες.

Ακολούθησε πανδαιμόνιο πυροβολισμών με το αποτέλεσμα που αναφέραμε πιο πάνω.

Ο τούρκος που ήταν κρυμμένος βοήθησε κάποια από τα παιδιά να διαφύγουν. Οι γυναίκες έμειναν μόνες και άρχισαν να τρέχουν προς το βουνό.

Το έγκλημα της Τόχνης

Στις 15 Αυγούστου ελληνοκύπριοι διέπρατταν άλλο έγκλημα εναντίον τ/κυπρίων από το χωριό Τόχνη της επαρχίας Λάρνακας.

Ελληνοκύπριοι αιχμαλώτισαν τον αντρικό πληθυσμό του χωριού και των γύρω χωριών. Τους μετέφεραν σε περιοχή της Λεμεσού και τους εκτέλεσαν.

Ο μόνος επιζών είναι ο Σουάτ Χουσείν, τότε 19 χρόνων.

Σήμερα οι κάτοικοι της Τόχνης βρίσκονται μαζεμένοι στο χωριό Βουνό, κάτω από τη σημαία στον Πενταδάκτυλο.

Ο Σουάτ αναφέρει ότι μέχρι τις 15 Αυγούστου του 1974 ουσιαστικά δεν είχαν προβλήματα.

Με την έναρξη του δεύτερου γύρου της εισβολής έφτασαν στο χωριό ελληνοκύπριοι στρατιώτες μαζί με τα Ηνωμένα Έθνη για να παραλάβουν ότι οπλισμό είχαν οι τουρκοκύπριοι.

Όταν τα Η.Ε. αποχώρησαν οι ε/κύπριοι, οι περισσότεροι ήταν άτακτοι και όχι οργανωμένος στρατός, άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα.

Στη συνέχεια μάζεψαν ένα λεωφορείο με άνδρες από 14 χρονών και πάνω. Τους μετέφεραν σε ένα άγνωστο μέρος της ορεινής Λεμεσού, μέσα στο δάσος όπου δίπλα υπήρχε μία χαράδρα.

Πριν φτάσουν εκεί τους σταμάτησαν σε ένα μπλόκο έξω από τη Γερμασόγεια.

Οι συνοδοί τους είπαν ειρωνικά ότι επρόκειτο για… τουρίστες.

Μετά από ένα σύντομο έλεγχο έφτασαν στον χώρο της εκτέλεσης.

Εκεί βρίσκονταν στημένα αντίσκηνα και τους είπαν ότι θα έμεναν εκεί.

Ένας από τους συνοδούς είπε ότι θα πήγαινε να φέρει έναν εκσκαφέα και θα επέστρεφε.

Αντί όμως να φύγει έδωσε το σύνθημα της εκτέλεσης.

Τα αυτόματα άρχισαν να κροταλίζουν και όλοι οι αιχμάλωτοι έπεσαν στο έδαφος.

Μόνο ο Σουάτ κατάφερε να επιζήσει. Όταν ηρέμησαν τα πράγματα απομακρύνθηκε τραυματισμένος από το σημείο εκείνο και βρέθηκε αργότερα στο στρατιωτικό νοσοκομείο των Βάσεων Ακρωτηρίου, όπου μετά από τέσσερις μήνες νοσηλείας μεταφέρθηκε στα κατεχόμενα.

Στον ίδιο χώρο, όπως έγινε ύστερα γνωστό, μεταφέρθηκε ακόμα ένα λεωφορείο με τ/κύπριους οι οποίοι είχαν την ίδια τύχη με τους προηγούμενους.

Συνολικά δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ περίπου 80 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων και παιδιά.

Σημαντική είναι η αναφορά του Σουάτ ότι όταν ξεκίνησαν οι έρευνες για ανεύρεση των πτωμάτων, οι εγκληματίες ξέθαψαν τα θύματα και τα έθαψαν αλλού.

Ευτυχώς όμως τα λείψανα των περισσοτέρων βρέθηκαν, ταυτοποιήθηκαν και τώρα βρίσκονται θαμμένα σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στο χωριό Βουνό, όπου και κατοικούν οι περισσότεροι τοχνιώτες τ/κύπριοι.

«Βυζάνεις το ακόμα ρα σιήλλα;»

Είναι χαρακτηριστική η μαρτυρία της Σουλτάνα Κιασίφ η οποία έχασε τον σύζυγο της και τους τέσσερεις γιους της. Ο μικρότερος από τους γιούς της ήταν μόλις 13 χρονών και ο μεγαλύτερος 26 και ο οποίος άφησε τρία παιδιά ορφανά.

Περιγράφει ότι με βάναυσο τρόπο πήραν το 13χρονο παιδί από την αγκαλιά της, παρά τα παρακάλια της, το έβαλαν στο λεωφορείο μαζί με τα αδέλφια και τον πατέρα τους και τους πήραν για εκτέλεση.

Όταν είπε στους εγκληματίες ότι είναι ακόμα παιδί, ένας από αυτούς της είπε με περιφρονητικό ύφος: «Βυζάνεις το ακόμα ρα σιήλλα;»

Η Σουλτάνα, όπως και η κάθε σύζυγος ή μητέρα ελληνοκύπριου ή τουρκοκύπριου διερωτάται σε τι έφταιξαν τα παιδιά και ο σύζυγος της, όπως και οι άλλοι χωριανοί, αφού δεν πείραξαν κανέναν.

Γνωρίζουμε τους δολοφόνους

Σε όλες τις περιπτώσεις, πλην αυτής της Ελιάς τα θύματα γνωρίζουν τους εγκληματίες.

Ο Μουσταφά Ραματάν από τα Κλαυδιά, ήταν τότε 17 χρονών και είχε αδελφή παντρεμένη στην Τόχνη.

Δηλώνει ότι γνωρίζει προσωπικά πολλούς από αυτούς που μπήκαν στην Τόχνη.

Τονίζει ότι οι ακραίοι και από τις δύο πλευρές διέπραξαν τα ίδια εγκλήματα εναντίον του λαού, ε/κυπρίων και τ/κυπρίων.

Ειρήνη ο μόνος δρόμος

Όλα αυτά τα θύματα τονίζουν ένα σημαντικό δεδομένο.

Έγιναν όσα έγιναν.

Κανένας δεν ξεχνά τα όσα έγιναν.

Υπογραμμίζουν ότι ο διαχωρισμός πρέπει να τερματιστεί.

Νιώθουν τον εαυτό τους ως κύπριους που του ανήκει αυτός ο τόπος.

Χωρίς να ξεχνούν τους αδικοχαμένους δικούς τους θέλουν να αφήσουν πίσω το οδυνηρό παρελθόν και να προχωρήσουν μπροστά.

Δυνατό το μήνυμα του Πέτρου Σουππουρή: «Εχουμε δύο επιλογές. Η μία είναι να συνεχίσουμε να εκδικούμαστε, να ακολουθούμε εθνικιστική στάση και να συντηρούμε το μίσος. Η άλλη επιλογή είναι συγχωρέσουμε, όπως λέει και η θρησκεία μας και να κοιτάξουμε μπροστά και να δούμε πώς μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά χωρίς να επαναλάβουμε τα ίδια πράγματα».

Υπενθυμίζει ότι οι Γερμανοί κράτησαν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και βασανιστηρίων και τα δείχνουν στα παιδιά τους για παραδειγματισμό και αποφυγή επανάληψης του παρελθόντος.

Ο Σουάτ Χουσείν τονίζει: «Προσωπικά δεν έχω κανένα πρόβλημα να ζήσω ξανά με τους ελληνοκύπριους. Ευχή μου είναι να μην ξανακάνουμε τα ίδια λάθη. Κανένας μας δεν θα επωφεληθεί από την επανάληψη του παρελθόντος».

Αυτά τα μηνύματα που στέλλουν οι παθόντες πρέπει να γίνουν η σημαία μας για το μέλλον.