Η ΣΙΩΠΗ ΤΩΝ ΠΗΓΑΔΙΩΝ… Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΤΩΝ ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΩΝ

Επέλεξα, αντί δικού μου άρθρου να αναρτήσω ένα άρθρο της τ/κύπριας δημοσιογράφου και ερευνήτριας Σεβγκιούλ Ουλουτάγ για το θέμα των αγνοουμένων. Δημοσιεύθηκε στον «Πολίτη» στις 28 Απριλίου 2013.

Τις τελευταίες μέρες βλέπουμε συνεχώς αγγελίες κηδείας για τα λείψανα αγνοουμένων που βρέθηκαν στον Κορνόκηπο και ήταν στρατιώτες του 361 Τ.Π.

Από τα πολλά κείμενα της Σεβγκιούλ επέλεξα το συγκεκριμένο διότι δίνει μια άλλη – πιο πλήρη – διάσταση του θέματος των αγνοουμένων.

Διαβάστε το και τα συμπεράσματα δικά σας:

***

Οι εκσκαφές συνεχίζονται έξω από τη Βατυλή όπου τον τελευταίο ένα μήνα η μπουλντόζα δημιουργεί μια ράμπα.

Το πηγάδι πρέπει να έχει βάθος περίπου 30 μέτρα και η ράμπα είναι τώρα γύρω στα 21-22 μέτρα - σύντομα θα φτάσουμε στον πυθμένα του πηγαδιού και τότε θα μάθουμε αν τα οστά δύο Ελληνοκυπρίων που σκοτώθηκαν και θάφτηκαν κάπου στην περιοχή αυτή είναι πράγματι σε αυτό το πηγάδι.

Ένας από τους αναγνώστες μου μού είχε δείξει την περιοχή αυτή πριν από χρόνια και μου είπε την ιστορία που μοιράστηκα οικειοθελώς με τους λειτουργούς της κυπριακής Διερευνητικής Επιτροπής Αγνοουμένων.

Η Βατυλή ήταν μεικτό χωριό και κατά καιρούς η ένταση αυξανόταν, ενώ σε άλλους καιρούς τα πράγματα ήταν ήσυχα και ειρηνικά.

Άνθρωποι είχαν σκοτωθεί γύρω από το χωριό αυτό -άνθρωποι εξαφανίστηκαν- στήθηκε ενέδρα σε έναν Τουρκοκύπριο αγροφύλακα καθ' οδόν προς τον Στρογγυλό και απήχθηκε και σκοτώθηκε - ο Hasan "Osman Desteban”, όπως τον αποκαλούσαν, είναι ακόμα "αγνοούμενος" από τον Ιανουάριο του 1964.

Πήγαινε με το ποδήλατό του στον Στρογγυλό εκείνη τη μέρα και του έστησαν ενέδρα και τον απήγαγαν κάποιοι Ελληνοκύπριοι της περιοχής και είναι ακόμα "αγνοούμενος".

Αργότερα στήθηκε ενέδρα στον Huseyin Ali Gene* επίσης από τη Βατυλή, και απήχθηκε στην Άσσια από ορισμένους Ελληνοκύπριους τόν Μάιο του 1964 - και αυτός είναι ακόμα "αγνοούμενος"...

Το 1974, ο Μιχαλάκης Γεωργίου Ππεκρή από τη Βατυλή όταν επέστρεψε για να φροντίσει τα ζώα του τον μετά τις 14 Αυγούστου συνελήφθηκε και οι Τουρκοκύπριοι φίλοι του δεν έκαναν τίποτε για να τον σώσουν από τον σκοτωμό.

Ένας άλλος Ελληνοκύπριος είχε επίσης συλληφθεί εκείνον τον καιρό και κάποιοι Τουρκοκύπριοι τον έσωσαν αλλά ο Ππεκρή, ένας πλούσιος άντρας με μεγάλο αγρόκτημα ζώων, εκτελέστηκε.

Οι αναγνώστες μου από τη Βατυλή μου είπαν ότι οι Τουρκοκύπριοι φίλοι του Ππεκρή είχαν ήδη μοιραστεί τα ζώα του και δεν ήθελαν να δώσουν τίποτε πίσω και δεν προσπάθησαν να τον βοηθήσουν να σωθεί. Μια ομάδα Τουρκοκυπρίων τον έφερε εδώ σε αυτό το χωράφι και σύμφωνα με έναν αναγνώστη μου τον εκτέλεσαν και τον έβαφαν σε ένα πηγάδι στο χωράφι αυτό.

Λίγες μέρες μετά, ένας νεαρός Ελληνοκύπριος που προσπαθούσε να ξεφύγει από τον πόλεμο είχε έρθει στη Βατυλή. Ήταν νεαρός στρατιώτης και ζήτησε νερό. Του έδωσαν νερό και λίγο καρπούζι για να φάει και αργότερα τον πήραν στο ίδιο πηγάδι, τον εκτέλεσαν και τον έθαψαν με τον Ππεκρή, σύμφωνα με τους αναγνώστες μου.

Ένας από αυτούς μου είχε πει ότι αυτό το νεαρό αγόρι μπορεί να ήταν από την Κακοπετριά, αλλά δεν ήταν απόλυτα σίγουρος. Απλώς προσπαθούσε να πάει στο νότιο μέρος του νησιού, περνώντας από τη Βατυλή, πιθανόν χωρίς να ξέρει ότι αυτό ήταν μεικτό χωριό..

Έτσι η μπουλντόζα δημιουργεί μια μεγάλη ράμπα για να φτάσει στον πυθμένα του πηγαδιού οι αναγνώστες μου μού είχαν πει ότι μετά το 1974 η γη αυτή δόθηκε σε κάποιον που συνεχώς έριχνε νεκρά ζώα στο πηγάδι.

Στη διάρκεια των εκσκαφών έχουν βρει οστά ζώων στο πηγάδι αυτό αλλά θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε αν είναι πράγματι θαμμένοι στο πηγάδι αυτό ή σε άλλο πηγάδι στην ίδια περιοχή...

Σύμφωνα με τους χωριανούς, υπάρχουν τέσσερα πηγάδια σε αυτή την περιοχή και ακόμα ένα ή δύο πιο κάτω.

Το θάψιμο ατόμων σε πηγάδια ήταν η τάση το 1963-64, ιδιαίτερα το θάψιμο των "αγνοούμενων" Τουρκοκυπρίων σε πηγάδια εκείνον τον καιρό ήταν μια "εύκολη" επιλογή αφού δεν χρειαζόταν να φέρουν μπουλντόζες και να σκάψουν: Το πηγάδι ήταν έτοιμο να καταπιεί τα εγκλήματα.

Έντεκα Τουρκοκύπριοι από τη Λάρνακα είχαν θαφτεί σε ένα πηγάδι στην Ορόκλινη τον Μάιο του 1964, 3 Τουρκοκύπριοι από τη Σίντα και τα Κνώδαρα θάφτηκαν σε ένα πηγάδι στη Λύση και 2 άλλοι στο Τρίκωμο... Το 1974 η "τάση" αυτή συνεχίστηκε οι δολοφόνοι το έβρισκαν εύκολο να θάβουν ανθρώπους σε πηγάδια. Το 1974, 19 Ελληνοκύπριοι που εκτελέστηκαν στο Τζιάος (Chatoz) θάφτηκαν σε πηγάδι...

Πάμε να δούμε τις εκσκαφές στην Κοκκινοτριμιθιά.

Είχα κάνει πολλές έρευνες για την Κοκκινοτριμιθιά και ένας από τους Ελληνοκύπριους αναγνώστες μου, μού είχε δείξει το περίφημο "λαούμι" μια σειρά πηγαδιών ακριβώς έξω από το χωριό, και μου είχε πει ότι ορισμένοι Τουρκοκύπριοι "αγνοούμενοι" από το 1963-64 είχαν θαφτεί στα πηγάδια αυτά.

Σε αυτό το τεράστιό χωράφι υπάρχουν περισσότερα από 30 πηγάδια αλλά δεν είναι τόσο βαθιά. Πιθανόν κατασκευάστηκαν από τους Ενετούς και τους Οθωμανούς για να μεταφέρουν νερό από ένα μεγάλο πηγάδι στο χωριό, υπάρχουν τουλάχιστον τρεις σειρές από πηγάδια που μπορούμε να δούμε και από αεροφωτογραφίες από το 1963.

Τα πηγάδια έχουν βάθος περίπου πέντε μέτρα και αντί να τα καταστρέψει η μπουλντόζα, ένας ειδικός στα πηγάδια τα καθαρίζει. Μπαίνει μέσα, σκάβει και βάζει το χώμα σε έναν κουβά και ο βοηθός του το τραβά πάνω και οι αρχαιολόγοι ελέγχουν για τυχόν οστά.

Όταν βγαίνει από το πηγάδι, αρχίζουμε να μιλούμε. Είναι από τη Δένεια και μιλά λίγα τουρκικά. Είχε δουλέψει στη Λιβύη και έτσι έμαθε τουρκικά αφού υπήρχαν και Τούρκοι εργάτες εκεί.

Ο Κούλλης είναι ειδικός στα πηγάδια - πριν από 30 χρόνια, μου λέει, ένα παιδί ενός έτους είχε πέσει σε ένα πηγάδι στη Δευτερά και τον φώναξαν να σώσει το παιδί αφού ήταν συνηθισμένος να δουλεύει μέσα σε πηγάδια. Το στόμιο του πηγαδιού όπου είχε πέσει μέσα το παιδί είχε πλάτος μόνο ένα πόδι, έτσι έσκαψε ένα τούνελ από ένα άλλο πιο πλατύ πηγάδι για να σώσει το παιδί. Του έδωσαν μετάλλιο που έσωσε τη ζωή αυτού του αγοριού!

Τώρα προσπαθεί να βρει τα οστά ορισμένων Τουρκοκυπρίων που είχαν σκοτωθεί στην Κοκκινοτριμιθιά; Είναι προσεκτικός και συστηματικός, φιλικός και άνετος με αυτό που κάνει, με εντυπωσιάζει ως ειδικός επειδή ξέρει ακριβώς τι κάνει και πώς να το κάνει. Θα ελέγξει καθένα από τα 30 πηγάδια σε αυτό το πλατύ ανοικτό χωράφι, προσπαθώντας να βρει σε ποιο/ποια από αυτά τα πηγάδια μπορεί να έχουν θαφτεί άνθρωποι.

Από τις έρευνές μου έχω μια ιδέα για το ποιοι μπορεί να είχαν σκοτωθεί και θαφτεί εδώ - κάποιοι από αυτούς μπορεί να ήταν Τουρκοκύπριοι αστυνομικοί, κάποιοι πολίτες που μετάφεραν πορτοκάλια από τη Λεύκα και κατασχέθηκαν τα φορτηγά τους και αλλάχτηκαν και χρησιμοποιούνταν από τους ίδιους τους δολοφόνους, σύμφωνα με ιστορίες ορισμένων αναγνωστών μου από την Κοκκινοτριμιθιά.

Έχω ακόμα δει κάποια πολύ παλιά φορτηγά στο χωριό τα οποία, όπως μου είχαν πει οι Ελληνοκύπριοι αναγνώστες μου, ανήκαν σε Τουρκοκύπριους το 1963. Υπήρχε μια ομάδα στο χωριό αυτό που ήταν αναμεμειγμένη στις δολοφονίες ορισμένων Τουρκοκυπρίων στον Αγιο Βασίλειο και που επίσης είχαν πάει για να σκοτώσουν ορισμένους Τουρκοκύπριους στην Αγία Μαρίνα αλλά τους σταμάτησε ο ιερέας του χωριού.

Ο πατήρ Αντρέας Φράγκου έσωσε τη ζωή των Τουρκοκυπρίων στο χωριό του, αλλά στην Κοκκινοτριμιθιά δεν υπήρχε κανένας να παρέμβει και να αντισταθεί σε αυτούς τους ανθρώπους που ήθελαν να "καθαρίσουν την Κύπρο από τους Τουρκοκύπριους".

Ο πατήρ Αντρέας Φράγκου τους είπε εκείνο τον καιρό: "Γυρίστε τα μάτια σας βόρεια και κοιτάξετε την Τουρκία. Υπάρχουν 40 εκατομμύρια άνθρωποι εκεί! Αν σκοτώσετε τους Τουρκοκύπριους, θα τους ανοίξετε τον δρόμο για να έρθουν εδώ και να εκδικηθούν! Είμαστε σαν οικογένεια στο χωριό αυτό, υπάρχουν πολλοί μεικτοί γάμοι ανάμεσα σε Μαρωνίτες και Τουρκοκύπριους. Για να τους σκοτώσετε, θα πρέπει να με σκοτώσετε πρώτα εμένα!"

Όμως τέτοια σοφία και κουράγιο σπάνια βρισκόταν στην Κύπρο εκείνον τον καιρό και το ένα τρομερό πράγμα οδήγησε σε άλλο τρομερό πράγμα και τώρα, σχεδόν μισό αιώνα μετά από τότε που ξεκίνησε η σύγκρουση, ερευνούμε για πηγάδια όπου μπορεί να βρίσκονται τα οστά των Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων "αγνοουμένων” όπου μπορεί να είχαν θαφτεί. Και η Κύπρος είναι μοιρασμένη στα δύο και ακόμα έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε για να μάθουμε πώς και γιατί καταλήξαμε έτσι.

Αν σήμερα ζούσε ο πατήρ Φράγκου του μοναστηριού του Προφήτη Ηλία, θα γελούσε με τους Τουρκοκύπριους και τους Ελληνοκύπριους που δεν μπορούν να αντιληφθούν όλο το θέμα.

Πέθανε πριν από μερικά χρόνια, αυτός ο Μαρωνίτης άντρας που ήταν γεμάτος σοφία και κουράγιο πολλές φωνές σοφίας έχουν σιγήσει από συμμορίες που δεν ήθελαν να ακούσουν τη λογική.

Προσπαθούμε να καθαρίσουμε τώρα τη βρομιά τους, παρόλο που δεν είχαμε κανέναν ρόλο στη δημιουργία της.

Στα σιωπηλά χωράφια της Κοκκινοτριμιθιάς, σκέφτομαι όλους εκείνους τους αθώους Τουρκοκύπριους και Ελληνοκύπριους που εκτελέστηκαν πέρασαν τέσσερις ή πέντε δεκαετίες και ακόμα αγωνιζόμαστε να θέσουμε ένα τέλος στον πόνο των συγγενών τους.

Ένα τόσο μη-ανθρωπιστικό κλίμα έχει δομηθεί στην Κύπρο που θα χρειαστούμε ακόμα χρόνια για να συμβιβαστούμε με αυτό.