Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ – Ο ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟΣ ΞΕΝΗΣ ΚΑΙ Ο Κ. ΓΙΑΓΚΟΥΛΛΗΣ (Προσθήκη)

Επανέρχομαι και σήμερα στο θέμα της Κυπριακής διαλέκτου και στις φαντασιώσεις κάποιων για θέμα αυτό.

Επανέρχομαι για να καταγραφεί ξανά ότι κάποιοι, έστω και αν έχουν ακαδημαϊκή ιδιότητα, δεν νομιμοποιούνται να λένε ότι θέλουν, ούτε τα όσα λένε αποτελούν θέσφατο.

Από κάποιους συνεχίζεται ο θόρυβος γύρω από το ανύπαρκτο θέμα της αναβάθμισης της Κυπριακής διαλέκτου σε γλώσσα.

Επισημαίνουμε για άλλη μια φορά ότι όσοι ισχυρίζονται ότι υπάρχει κάτι τέτοιο, ουδέποτε έχουν δώσει έστω και ένα συγκεκριμένο στοιχείο που να αποδεικνύει ότι αυτή η υποτιθέμενη πρόθεση υπάρχει ή κατευθύνεται από πλευράς κυβέρνησης (όπως ισχυρίζονται).

Ο αναπληρωτής καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Γεώργιος Ξενής υποσχέθηκε σε εκπομπή του ΛΟΓΟΥ (17 Μαρτίου 2012) ότι θα έγραφε άρθρο στον «Φιλελεύθερο» όπου θα εξέθετε κατά συγκεκριμένο τρόπο αυτές τις προσπάθειες.

Όντως, στις 25 Μαρτίου ο κ. Ξενής αφιέρωσε 1.485 λέξεις για το θέμα αυτό. Πλην όμως, άνθρακες ο θησαυρός!

Δεν μας είπε τίποτε απολύτως.

1.      Μας εξήγησε τι είναι γλώσσα και ποιες είναι οι λειτουργίες της.

2.      Μας είπε, γενικά και αόριστα, ότι «στην Κύπρο σήμερα υπάρχει μια μικρή ομάδα Ελλήνων Κυπρίων συμπολιτών μας, οι λεγόμενοι Νεοκύπριοι, που έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται και να βιώνουν την εθνοτική τους ταυτότητα ως μη ελληνική».

Περιμέναμε ότι θα έδινε έστω και ένα στοιχείο για το ποιοι είναι αυτοί τελοσπάντων οι Νεοκύπριοι. Περιμέναμε ότι θα έδινε κάποια συγκεκριμένα στοιχεία (παραπομπές, δηλώσεις, δημοσιεύσεις) που να πιστοποιούν τους ισχυρισμούς του.

Ουδέν απολύτως, πέρα από γενικόλογες και αόριστες κουβέντες.

Έχυσε αρκετό μελάνι για να μας εξηγήσει ποια είναι η θεώρηση των Νεοκυπρίων γύρω από το έθνος κράτος σε σχέση με Κύπρο και Ελλάδα, αλλά χωρίς και πάλι να παραπέμπει κάπου.

Αν θεωρήσουμε ότι ο κ. καθηγητής αναφέρεται στον Νεοκυπριακό Σύνδεμο, με τον οποίον ο γράφων ουδεμία σχέση έχει, τότε ο κ. Ξενής παρουσιάζει πρόβλημα αξιοπιστίας.

Μια απλή περιήγηση στο διαδίκτυο μπορεί να διαφωτίσει για τα πιστεύω του «Νεοκυπριακού Συνδέσμου».

Έτσι στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.tech4peace.org/nqcontent.cfm?a_id=1386, μπορεί κάποιος να διαβάσει μεταξύ άλλων τις Βασικές Αρχές του Συνδέσμου και οτιδήποτε άλλο σχετικά με τον Σύνδεσμο.

Δεν λέει την αλήθεια ο κ. Ξενής

Δεν υπερασπίζομαι κανένα Νεοκύπριο. Υπερασπίζομαι την αλήθεια.

Ο κ. Ξενής γράφει ότι αυτή η ομάδα υποστηρίζει ότι δεν είμαστε Έλληνες αλλά Κύπριοι, και ότι θεωρούν τους εαυτούς τους εκτός της ελληνικής εθνικής κοινότητας. Τους κατηγορεί μάλιστα ότι αποτελούν ένα είδος… «κυπροσοβινιστών»!!!

Δυστυχώς για τον ίδιο, όμως, πουθενά στα κείμενα του Νεοκυπριακού Συνδέσμου δεν θα βρει τα όσα τους αποδίδει. Αντίθετα θα βρει αναφορές του τύπου:

«Δεν αρνούμαστε την εθνική μας καταγωγή και τους πολιτιστικούς μας δεσμούς αλλά σαν λαός είμαστε πρώτα Κύπριοι και μετά οτιδήποτε άλλο».

Πραγματικά, πόση σχέση έχουν με την πραγματικότητα αυτά που γράφει ο κ. Ξενής, έστω και αν τα γράφει κάτω από το κάλυμμα της ακαδημαϊκής ιδιότητας;

Χωρίς να είμαστε απόλυτοι, σε κανένα σημείο δεν βρήκαμε κάτι που να συνηγορεί υπέρ των απόψεων του κ. Ξενή ή των ερμηνειών του.

Μάλλον σε κάποιους άλλους νεοκύπριους θα αναφέρεται.

Το μεγαλύτερο μέρος του άρθρου του αναλώνεται στο να εξηγήσει πώς λειτουργούν οι διάλεκτοι σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρα.

Είναι πάντως πολύ λυπηρό που ακόμα και ακαδημαϊκοί προσεγγίζουν τόσο σοβαρά ζητήματα με τέτοιο τρόπο. Εντελώς αόριστα, γενικόλογα και χωρίς καν ένα δείγμα απόδειξης των όσων ισχυρίζονται.

Και το χειρότερο είναι ότι δημιουργούν εικόνες και εντυπώσεις που μας δίνουν το δικαίωμα να αμφισβητούμε ότι υπάρχει οργανωμένη, έστω και υποτυπωδώς, μια προσπάθεια επιβολής της Κυπριακής διαλέκτου ως γλώσσας.

Λυπούμαι και πάλι.

***

Ακολουθεί το άρθρο του Κωνσταντίνου Γιαγκουλλή για το ίδιο θέμα:

Περί της Κυπριακής Διαλέκτου

Κωνσταντίνος Γιαγκουλλής

Διάβασα στην εφ. Φιλελεύθερος (ημ. 25.3.2012) ένα κείμενο του κ. Γεωργίου Ξενή με τίτλο «Κυπριακή Διάλεκτος: χρήση και νεοκυπριακή παράχρηση». Δεν πρόκειται να σχολιάσω τη θέση του αρθρογράφου έναντι της κυπριακής διαλέκτου, την οποία, ωστόσο, φαίνεται να αγνοεί.

Οι απόψεις τις οποίες διατυπώνει δεν με βρίσκουν σύμφωνο, όμως καθόλου δεν με ενοχλούν, γι' αυτό και δεν τις σχολιάζω. Εκείνο που ενοχλεί (κι αυτό σχολιάζω) είναι ο τρόπος με τον οποίο ο αρθρογράφος διατυπώνει τις απόψεις του, ιδιαίτερα επί θεμάτων για τα οποία ο ίδιος δεν είναι ενημερωμένος. Βέβαια, το γεγονός ότι αρθρογραφεί σε μια εφημερίδα δεν του επιτρέπει να τεκμηριώσει βιβλιογραφικά τις απόψεις του, οι οποίες στο τέλος παραμένουν μετέωρες, με κίνδυνο ο επαρκής αναγνώστης να θεωρήσει αυθαίρετες.

Ο ισχυρισμός, αίφνης, του κ. Ξενή «ότι η ίδια η Νεοελληνική Κοινή ξεκίνησε ως Πελοποννησιακή - Επτανησιακή Διάλεκτος» είναι πολύ ενδιαφέρων, πλην άγνωστη, νομίζω, στη βιβλιογραφία. Ο Ν. Π. Ανδριώτης, Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας, Θεσσαλονίκη 1992, σ. 98 είναι κατηγορηματικός: «Σήμερα είναι πια γενική πεποίθηση ότι η νέα μας γλώσσα είναι μια εξελικτική φάση της Κοινής των Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών Χρόνων (...) Όλες οι νεοελληνικές διάλεκτοι και όλες οι τοπικές παραλλαγές της Νεοελληνικής Κοινής συνθέτουν τη σημερινή Νεοελληνική Γλώσσα».

Ο αρθρογράφος ισχυρίζεται ότι καταβάλλεται στις μέρες μας προσπάθεια να δημιουργηθεί «ένα επίσημο σύστημα γραφής, το οποίο θα περιλαμβάνει ένα ιδιαίτερο αλφάβητο, καθώς και σταθερές ορθογραφικές συμβάσεις. Το αλφάβητο αυτό θα πρέπει να περιέχει και σύμβολα που απουσιάζουν από το ελληνικό αλφάβητο. (...) Μάλιστα υπάρχει η τάση στους νεοκυπριακούς κύκλους να προκρίνεται τέτοια ορθογραφική σύμβαση που θα συσκοτίζει την ετυμολογία της λέξης, ώστε να μην μπορεί να γίνει ορατή η ελληνική της ρίζα» (!). Με κανένα τρόπο δεν θα επιθυμούσα να καταστώ απολογητής των αποκαλούμενων εδώ νεοκυπριακών κύκλων (δεν έχουν όνομα;). Οφείλω, ωστόσο, να υπενθυμίσω ότι η αρχή της αναζήτησης ενός αλφαβήτου απόδοσης της κυπριακής διαλέκτου ανάγεται στα τέλη του 19ου αιώνα [η προφορά του χ πριν από το g και i ως 5 (χέρι - 5έρι) παρατηρήθηκε ήδη από τον A. Thumb, Grammatik (1915). σ. 8ο]. και συνεχίζεται αργότερα με τους κορυφαίους γλωσσολόγους μας L Μενάρδο, Χρ. Γ. Παντελίδη, Κυρ. Χατζηιωάννου, Π. Αναγνωστόπουλο, Ν. X. Κονομή, Νικ. Κονιοσόπουλο, Θ. Παπαδόπουλο, Κ. Πηλαβάκη, ακόμη και το Μ. Ν. Χριστοδούλου, ο οποίος εκτελούσε χρέη γραμματέα μιας ad hoc επιτροπής από καθηγητές πανεπιστημίου, γλωσσολόγους, κυπριολόγους κ.ά., την οποία συνέστησε το 1962 ο αείμνηστος Κ. Σπυριδάκις για το σκοπό αυτό. Το κυπριακό αυτό αλφάβητο ακολουθείται έκτοτε πιστά από το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών, καθώς και από άλλα ακαδημαϊκά ιδρύματα και οργανισμούς, για καθαρά επιστημονικούς λόγους και οπωσδήποτε, όχι για εξυπηρέτηση οποιωνδήποτε πονηρών ή άλλων σκοπών.

Το όπ οι ερευνητές και μελετητές της κυπριακής διαλέκτου, όπως και οποιοσδήποτε άλλης γλώσσας, ιδιώματος ή διαλέκτου, «επιδιώκουν να δώσουν στην κυπριακή ένα πλουσιότερο λεξιλόγιο, με την ανάσυρση λέξεων που εν τω μεταξύ περιέπεσαν σε αχρηστία από τη διάλεκτο των μακαριστών πάππων και προπάππων μας και συντάσσουν λεξικά, γραμματικές, συντακτικά» [τελοσπάντων, ποιους ακριβώς εννοεί εδώ ο αρθρογράφος;] δεν πρέπει ν’ ανησυχεί κανένα, αλλά προσδίδει κύρος και τιμή σ' όσους εργάζονται άοκνα για το σκοπό αυτό, χωρίς παχυλούς μισθούς και επιδόματα. Μπράβο τους! Θα ανησυχούσαμε αν συνέβαινε το αντίθετο. Αλίμονο αν δεν υπήρχε φροντίδα για τη σύνταξη ενός χρηστικού λεξικού της διαχρονίας της κυπριακής διαλέκτου και αν οι επιστήμονές μας επέτρεπαν να χαθεί άπαξ διαπαντός ο πλούτος της διαλέκτου μας που αποτελεί πραγματικό θησαυρό, τον οποίο οφείλουμε να διαφυλάξουμε ως κόρην οφθαλμού. Προσωπικά είμαι περήφανος για τη δουλειά που επιτέλεσα στον τομέα της λεξικογραφίας και τιμώ τη μνήμη προγενέστερών μου σκαπανέων της κυπριακής διαλέκτου (Α. Σακελλαρίου, I. Μενάρδου, Ξ. Φαρμακίδη, Γ. Λουκά, Κυρ. Χατζηιωάννου κ.ά.), που αξιώνουν τον εκ μέρους μας σεβασμό και την εκτίμηση και όχι ειρωνικά σχόλια.

Τον κ. Ξενή ουδόλως απαλλάσσει των ευθυνών του έναντι όσων μοχθούν για την καταξίωση της κυπριακής διαλέκτου η γενική και σε τελευταία ανάλυση, αντιφατική του δήλωση ότι «πρέπει να τονιστεί ότι η επιστημονική μελέτη της διαλέκτου μας, όπως και όλων των άλλων ελληνικών διαλέκτων, είναι εγχείρημα αξιέπαινο». Αυτοί που μελετούν επιστημονικά τη διάλεκτό μας και ετοιμάζουν λεξικά, γραμματικές και συντακτικά είναι αυτοί εναντίον των οποίων ο αρθρογράφος στρέψει τα πυρά του, ειρωνεύεται και «ελαφρά τη καρδία» αποκαλεί νεοκύπριους.

Δεν σχολιάζω τη σημείωση του κ. Ξενή ότι «στις άλλες διαλεκτικές περιοχές του ελληνισμού κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει», γιατί ο κ. Ξενής ως πανεπιστημιακός μπορεί, αν θέλει, να ερευνήσει και έτσι να μην αγνοεί ότι υπάρχουν δεκάδες λεξικά και γλωσσάρια για τις νεοελληνικές διαλέκτους (Κρήτη, Ρόδος, Ζάκυνθος, Κέρκυρα, Κάρπαθος. Πόντος, Καππαδοκία κ.ά.). Η Κύπρος δεν μπορεί να υστερεί στον τομέα αυτό.

Φιλελεύθερος 1 Απριλίου 2012

***

 ΑΝΤΑΠΑΝΤΗΣΗ Γ. ΞΕΝΗ

 

Ελέγχου έλεγχος (και αύθις περί της κυπριακής διαλέκτου)

Γεώργιος Α. Ξενή*

Διάβασα πρόσφατα στο Φιλελεύθερο παρέμβαση του κ. Κ. Γιαγκουλλή, η οποία αναφέρεται σε δικό μου εκτενές άρθρο υπό τον τίτλο «Κυπριακή διάλεκτος: χρήση και νεοκυπριακή παράχρηση».[1]

Περίμενα ότι η παρέμβαση θα εμπλούτιζε τη συζήτηση με νέα διαφωτιστικά στοιχεία για το θέμα του άρθρου μου, το οποίο - υπενθυμίζω - είναι κοινωνιογλωσσολογικό: αρθρώνει λόγο κριτικής στην ιδεολογικοποίηση της κυπριακής διαλέκτου και επικρίνει την κυπροσοβινιστική προσπάθεια να παραμεριστεί η νεοελληνική κοινή από τους παραδοσιακούς «χώρους ευθύνης» που έχει στη γλωσσική κοινότητα της Κύπρου,[2] ώστε να κατισχύσει παντού η κυπριακή ως γλώσσα πλέον. Ενδιαφέρον υλικό για μελέτη του θέματος μπορεί να ευρεθεί στη City Free Press,[3] στο Facebook, στα μπλογκ και αλλού. Είναι επίσης ενδιαφέρον να εξεταστεί το νέο (δηλ. του έτους 2010) αναλυτικό πρόγραμμα για τη «Γλώσσα» της κρατικής Εκπαίδευσης, για να διαπιστωθεί με ποιο τρόπο η επίσημη Πολιτεία τοποθετείται απέναντι στο κρίσιμο ζήτημα Σημειωτέον ότι το νέο αναλυτικό επαινείται τα μάλιστα από το γραμμένο στην κυπριακή διάλεκτο άρθρο της City Free Press.

Η προσδοκία μου όμως διαψεύσθηκε, διότι το κείμενο του κ. Γιαγκουλλή αγνοεί τον κοινωνιογλωσσολογικό χαρακτήρα του άρθρου μου και ασχολείται με σημεία δευτερευούσης φύσεως για τη δική μου προβληματική. Και σαν να μην αρκούσε αυτό, εμπεριέχει και κραυγαλέα δείγματα βιβλιογραφικής άγνοιας αλλά και χονδροειδείς παρανοήσεις. Αυτά τα τελευταία καλό είναι να σχολιαστούν, για να μην προκαλούνται πεπλανημένες εντυπώσεις:

1. Κατά τον κ. Γιαγκουλλή είναι άγνωστη στη σχετική βιβλιογραφία η θέση ότι η νεοελληνική κοινή (κατά το δημώδες της σκέλος) προέρχεται από την πελοποννησιακή-επτανησιακή διάλεκτο. Και όμως η θέση αυτή είναι στην πραγματικότητα κοινός τόπος! Υπάρχει και σε αυτόν ακόμη τον Ν. Ανδριώτη του οποίου σύγγραμμα επικαλείται ο κ. Γιαγκουλλής! Ιδού τι έγραφε ο Ανδριώτης: «Η σημερινή κοινή νεοελληνική γλώσσα., έχει διαμορφωθεί με βάση τα νότια ιδιώματα, και ιδιαίτερα της Πελοποννήσου».[4] Την ίδια επιστημονική θέση υποστηρίζουν και πλήθος άλλοι ειδικοί γλωσσολόγοι, όπως ο Μ. Τριανταφυλλίδης, ο G. Horrocks, ο Ε. Πετρούνιας: είμαι στη διάθεση παντός ενδιαφερομένου για τις ακριβείς βιβλιογραφικές παραπομπές.

2. Ο κ. Γιαγκουλλής παραθέτει απόσπασμα από το ανωτέρω σύγγραμμα του Ανδριώτη (στη σελ. 98), αλλά δυστυχώς το παρανοεί. Θα πρέπει να το διαβάσει ξανά πιο προσεκτικά. Ο Ανδριώτης στο εν λόγω σημείο αναφέρεται στη σύσταση της «νεοελληνικής γλώσσας» και όχι της «νεοελληνικής κοινής». Ο κ. Γιαγκουλλής δεν αντιλαμβάνεται ότι για τον Ανδριώτη οι δύο όροι δεν είναι ισοσθενείς και ότι η σχέση τους προσδιορίζεται από την εξίσωση: νεοελληνική γλώσσα = νεοελληνική κοινή (με τις παραλλαγές της) + νεοελληνικές διάλεκτοί

3. Παρανοεί επίσης ο κ. Γιαγκουλλής τη δική μου απόφανση ότι «στις άλλες διαλεκτικές περιοχές του ελληνισμού κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει». Δεδομένου ότι αυτή η απόφανση περιέχεται στο σημείο (6.6) του άρθρου μου, λογικό είναι το «κάτι τέτοιο» να σχετίζεται με την προσπάθεια των Νεοκυπρίων να εισαγάγουν τη διάλεκτο στην κρατική Εκπαίδευση ως όργανο εγγραμματισμού. Ο κ. Γιαγκουλλής εντελώς αυθαίρετα νομίζει ότι εγώ υποστηρίζω δήθεν ότι μόνο για την κυπριακή διάλεκτο γράφονται λεξικά και για καμία άλλη ελληνική διάλεκτο! Κύριε, ελέησον! Άλλ’ αντ' άλλων!

4. Τέλος, ας γίνει κατανοητό και το εξής: όταν λέμε επίσημο σύστημα γραφής δεν εννοούμε μια εσωτερική, και καθόλα θεμιτή, διαδικασία κάποιου ιδρύματος ή κάποιου εκδοτικού οίκου, αλλά το σύστημα εκείνο που καθιερώνεται στις επίσημες λειτουργίες του κράτους, λ.χ. στην Εκπαίδευση. Παρόμοιο σύστημα η Κύπρος δεν διαθέτει, όπως άλλωστε και καμιά άλλη διαλεκτόφωνη ελληνική περιοχή.

Τελειώνοντας, επαναλαμβάνω αυτό που τόνισα και στο άρθρο μου: τους ερευνητές της κυπριακής διαλέκτου τους σέβομαι και τους τιμώ (κάποιοι μάλιστα είναι και προσωπικοί μου φίλοι και συνάδελφοι), όπως σέβομαι και τους ερευνητές οιασδήποτε επιστήμης - ιδίως εκείνους των οποίων το έργο υπερβαίνει τα στενά όρια της Κύπρου και της Ελλάδας και έχει απήχηση στον διεθνή χώρο και την παγκόσμια ακαδημαϊκή κοινότητα. Εκείνο που επικρίνω εγώ είναι να γίνεται ιδεολογική εκμετάλλευση των πορισμάτων της έρευνας από νεοκυπριακούς κύκλους με στόχο την αναγωγή της κυπριακής σε γλώσσα και ευκταίο συνεπακόλουθο τον εκτόπισμά της νεοελληνικής κοινής. Επί του καίριου αυτού ζητήματος ο κ. Γιαγκουλλής σιωπά αιδημόνως.

* Αναπληρωτής Καθηγητής της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοολογίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Φιλελεύθερος 8/4/2012

---

[1] Φιλελεύθερος 1.4.2012, «Εφτά Μέρες- Πολιτισμός»,σελ. 4 και Φιλελεύθερος 25.3.2012, σελ.. 43 αντιστοίχως.

[2] Οι «χώροι Ευθύνης» της Κοινής προσδιορίζονται στο σημείο 3 του αρχικού μου άρθρου.

[3] Έκδοση της 15^ης Φεβρουαρίου 2012, σελ. 12-14. Η εφημερίδα υπάρχει και στο διαδίκτυο, http/issuu. com/cityifreepresscy/docs/city_295_full_pdf.

[4] Ν. Ανδριώτη, Ιστορία της ελληνικής γλώσσας, Θεσσαλονίκη 1992, σελ. 121.