ΙΟΥΔΑΣ: ΠΡΟΔΟΤΗΣ Ή ΤΑΓΜΕΝΟΣ;

Η γιορτή του Πάσχα εστιάζεται σε δύο θέματα. Στο θάνατο και την ανάσταση του Ιησού και στον προδοτικό ρόλο του Ιούδα.

Η ιστορία είναι γνωστή, ο Ιούδας παίρνοντας χρήματα από τους αρχιερείς πρόδωσε τον Ιησού, δίνοντας του ένα φιλί στο μάγουλο.

Και από αυτή την ενέργεια του προέκυψαν τα πάθη, η σταύρωση και η ανάσταση.

Το τέλος του Ιούδα είναι επίσης γνωστό. Κρεμάστηκε από μια συκιά.

Αυτή η ιστορία είναι τόσο απλή; Αυτό λένε τα ευαγγέλια;

Ή καλύτερα συμφωνούν τα τέσσερα ευαγγέλια σ’ αυτό το θέμα;

ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ

Ούτε το θέμα αυτό έμεινε έξω από την πληθώρα αντιφάσεων της Καινής Διαθήκης.

Ο Ιούδας ναι μεν είναι ο αποδιοπομπαίος τράγος της υπόθεσης, όμως οι μαρτυρίες των ευαγγελιστών και των αποστόλων είναι αντιφατικές.

Αν, λοιπόν, ακολουθήσουμε τις αναφορές της Καινής Διαθήκης θα δούμε ότι η ιστορία αυτή στις λεπτομέρειες της παρουσιάζει προβλήματα.

Όμως το ερώτημα παραμένει. Ο Ιούδας ήταν συνειδητά προδότης ή εκτελούσε κάποια αποστολή;

Πήρε τα 30 αργύρια ή όχι;

Κάνοντας αρχή από τον Ματθαίο, μας πληροφορεί ότι οι αρχιερείς είχαν μαζευτεί στην αυλή του αρχιερέα Καϊάφα και συμφώνησαν να συλλάβουν τον Ιησού με τέχνασμα και να τον θαντώσουν[1].

Εδώ αρχίζει η εμπλοκή του Ιούδα στην όλη ιστορία.

 «Tότε, ένας από τους δώδεκα, αυτός που λεγόταν Iούδας Iσκαριώτης, πήγε στους αρχιερείς και είπε: Tι θέλετε να μου δώσετε; κι εγώ θα σας τον παραδώσω. Kι εκείνοι του μέτρησαν τριάντα αργύρια. Aπό τότε, λοιπόν, ζητούσε κάποια ευκαιρία να τον παραδώσει».[2]

Άρα εδώ έχουμε τον Ματθαίο να φέρει τον Ιούδα να ζητά χρήματα και οι αρχιερείς να του δίνουν τα τριάντα αργύρια.

Για τη συγκέντρωση των αρχιερέων γράφει και ο Μάρκος. Σε ότι αφορά την εμπλοκή του Ιούδα αναφέρει:

«Τότε, ο Ιούδας ο Ισκαριώτης, ένας από τους δώδεκα, πήγε στους αρχιερείς για να τους καταδώσει τον Ιησού. Χάρηκαν εκείνοι όταν τον άκουσαν, και του υποσχέθηκαν να του δώσουν χρήματα. Έτσι, λοιπόν, ζητούσε με τι τρόπο να τον παραδώσει σε κατάλληλη ευκαιρία».[3]

Άρα ο Ιούδας δεν πήρε χρήματα αλλά μόνο υπόσχεση.

Ο Λουκάς φαίνεται να συμφωνεί με τον Μάρκο.

«Πήγε, λοιπόν, και συζήτησε με τους αρχιερείς και τους ανώτατους αξιωματικούς του ναού τον τρόπο με τον οποίο θα τους τον παράδινε. Xάρηκαν τότε εκείνοι κι έταξαν να του δώσουν χρήματα. Αυτός συμφώνησε και ζητούσε ευκαιρία να τους τον παραδώσει κάποια ώρα που θα βρισκόταν μακριά από το λαό»[4].

Ο Ιωάννης φαίνεται να μη γνωρίζει κάτι από τα πιο πάνω. Κάνει αναφορά στον Ιούδα μόνο στην περίπτωση της σύλληψης του Ιησού, θέμα που θα το δούμε στη συνέχεια.

Ο Ιησούς υπέδειξε τον Ιούδα ως τον προδότη του ή όχι;

Στη συνέχεια η ομάδα των μαθητών βρίσκεται στο τελευταίο δείπνο. Εκεί όπου ο Ιησούς θα αναγγείλει ότι θα σταυρωθεί και θα κατονομάσει και τον προδότη του.

Ας παρακολουθήσουμε τι γίνεται εκεί, αρχίζοντας και πάλι από τον Ματθαίο.

«Και καθώς έτρωγαν, είπε: Σας πληροφορώ να το ξέρετε, πως ένας από σας θα με προδώσει. Εκείνοι, τότε, βαθιά λυπημένοι άρχισαν να του λένε ένας, ένας: Μήπως είμαι εγώ, Κύριε;”Κι εκείνος αποκρίθηκε: Αυτός που βούτηξε μαζί μου το χέρι του στο πιάτο, αυτός θα με προδώσει. Kαι όσο για το Γιο του Ανθρώπου, αυτός πηγαίνει βέβαια, όπως έχει γραφτεί γι’ αυτόν, μα αλίμονο στον άνθρωπο εκείνο με ενέργεια του οποίου παραδίνεται ο Γιος του Ανθρώπου. Θα ήταν προτιμότερο γι’ αυτόν αν δεν είχε γεννηθεί ο άνθρωπος εκείνος. Μίλησε τότε ο Ιούδας, που επρόκειτο να τον προδώσει, και είπε: Μήπως είμαι εγώ, Δάσκαλε;  Του λέει: Μόνος σου το είπες».[5]

Άρα, εδώ μαθαίνουμε ότι ο Ιησούς ξεκάθαρα υπέδειξε τον Ιούδα ως τον άνθρωπο που θα τον προδώσει.

Μικρή απόκλιση έχουμε στον Μάρκο ο οποίος δεν παρουσιάζει τον Ιησού να υποδεικνύει τον Ιούδα ως τον προδότη.

«Σας βεβαιώνω πως ένας από σας θα με καταδώσει. Ένας που τρώει μαζί μου! Tότε εκείνοι άρχισαν να λυπούνται και να τον ρωτούν ένας ένας: Mήπως εγώ; Kι άλλος: Mήπως εγώ; Kι εκείνος τους είπε: Ένας από τους δώδεκα! Aυτός που βουτάει μαζί μου το ψωμί στην κούπα! Kαι ο μεν Γιος του Aνθρώπου πάει, βέβαια, όπως έχει προφητευθεί γι’ αυτόν, μα αλίμονο στον άνθρωπο εκείνον με ενέργεια του οποίου καταδίνεται ο Γιος του Aνθρώπου. Θα ήταν προτιμότερο γι’ αυτόν αν δεν είχε γεννηθεί ο άνθρωπος εκείνος».[6]

Κάπως διαφορετικά τα παρουσιάζει ο Λουκάς:

«Άλλωστε, νάτο κιόλας το χέρι του ανθρώπου που πρόκειται να με παραδώσει, μαζί μου είναι, πάνω στο τραπέζι. Bέβαια, ο Γιος του Aνθρώπου βαδίζει το δρόμο του, όπως έχει προκαθοριστεί, μα αλίμονο στον άνθρωπο εκείνο με ενέργεια του οποίου παραδίνεται. Άρχισαν τότε αυτοί να συζητάνε μεταξύ τους για το ποιος τέλος πάντων από ανάμεσά τους θα μπορούσε να είναι αυτός που πρόκειται να το κάνει αυτό».[7]

Φυσιολογική η αντίδραση των μαθητών, αφού η απάντηση του Ιησού ήταν γενική και αόριστη. Όλοι ήταν πάνω στο τραπέζι. Και αυτό γιατί ο Ιησούς, σύμφωνα με τον Λουκά, δεν υπέδειξε τον Ιούδα.

Η διαφοροποίηση του Λουκά, εκτός από το τι λέχθηκε εκεί, έγκειται στο ότι οι μαθητές δεν κατάλαβαν σε ποιον αναφερόταν και συζητούσαν μεταξύ τους ποιος θα μπορούσε να ήταν.

Και όχι μόνο δεν κατάλαβαν αλλά όπως γράφει, άρχισε μια συζήτηση μεταξύ τους ποιος είναι ο… ανώτερος!!!

Ο Λουκάς βάζει όμως ακόμα μία παράμετρο: ότι θα γίνει εκείνο που έχει προκαθοριστεί! Ας το κρατήσουμε αυτό.

 Σαφής διαφοροποίηση παρουσιάζεται στον Ιωάννη ο οποίος φαίνεται να συγκεράζει όλα τα προηγούμενα αλλά να προσθέτει και κάποια νέα στοιχεία.

«…Nαι, πραγματικά, σας λέω, ένας από σας θα με προδώσει. Kοίταζαν, λοιπόν, οι μαθητές ο ένας τον άλλο, απορώντας για ποιον το λέει. Στο μεταξύ, γερμένος στο στήθος του Iησού, καθόταν στο τραπέζι ένας από τους μαθητές του, που ο Iησούς τον αγαπούσε ιδιαίτερα. Σ’ αυτόν, λοιπόν, κάνει νόημα ο Σίμων Πέτρος να ρωτήσει και να μάθει, ποιος τάχα να είναι αυτός για τον οποίο το λέει. Tότε εκείνος, αφού έγειρε στο στήθος του Iησού, του λέει: Kύριε, ποιος είναι; O Iησούς αποκρίνεται: Eίναι εκείνος στον οποίο θα δώσω το ψωμί, αφού πρώτα το βουτήξω στην κούπα. Έτσι, αφού βούτηξε το ψωμί, το δίνει στον Iούδα, το γιο του Σίμωνα του Iσκαριώτη. Και μετά που το πήρε εκείνος το ψωμί, μπήκε μέσα του ο Σατανάς. Tου λέει τότε ο Iησούς: Aυτό που είναι να κάνεις, κάνε το γρήγορα. Aυτό, όμως, κανένας από εκείνους που κάθονταν στο τραπέζι δεν κατάλαβε γιατί του το είπε. Mερικοί, μάλιστα, επειδή ο Iούδας κρατούσε το ταμείο, νόμιζαν πως του λέει ο Iησούς: Aγόρασε όσα μας χρειάζονται για τη γιορτή ή να δώσει κάτι στους φτωχούς. Eκείνος, λοιπόν, μόλις πήρε το ψωμί, βγήκε αμέσως έξω. Kαι ήταν νύχτα».[8]

Στο κατά Ιωάννη τα πράγματα είναι πιο ξεκάθαρα. Ο Ιησούς κατονομάζει τον Ιούδα και του λέει ότι είναι να το κάνει, να το κάνει γρήγορα. Όμως οι μαθητές και πάλι φαίνεται να μην κατάλαβαν τι εννοούσε!

Ο Ιούδας φίλησε τον Ιησού ή όχι;

Η επόμενη σκηνή εκτυλίσσεται στο Όρος των Ελαιών όπου ο Ιησούς πάει για να προσευχηθεί, παίρνοντας μαζί του τρεις μαθητές.

Κατά τον Ματθαίο:

«Kι ενώ αυτός μιλούσε ακόμα, εμφανίστηκε ο Iούδας, ένας από τους δώδεκα, και μαζί του όχλος πολύς με μαχαίρια και ρόπαλα, σταλμένος από τους αρχιερείς και τους πρεσβυτέρους του λαού. Kι ο προδότης του, τους είχε δώσει σύνθημα λέγοντας: Όποιον φιλήσω, αυτός είναι, πιάστε τον. Πήγε, λοιπόν, κατευθείαν στον Iησού και είπε: Xαίρε, Δάσκαλε, και τον φίλησε επανειλημμένα».[9]

Στη συνέχεια αντιδρά ένας μαθητής, κόβει το αυτί ενός δούλου και ο Χριστός τον επιπλήττει τον μαθητή λέγοντας του ότι αυτά πρέπει να γίνουν για να εκλπηρωθούν οι προφητείες.

Σχεδόν τα ίδια αναφέρουν και ο Μάρκος (14: 43-52) και ο Λουκάς (22:47-53).

Εντελώς διαφορετικό σκηνικό όσον αφορά το ρόλο του Ιούδα στο περιστατικό της σύλληψης, δίνει ο Ιωάννης:

«Tον τόπο αυτόν τον ήξερε ο Iούδας, ο προδότης του, γιατί πολλές φορές πήγε εκεί ο Iησούς μαζί με τους μαθητές του. Έτσι, αφού πήρε ο Iούδας τη στρατιωτική φρουρά και αρκετούς από τους υπηρέτες των αρχιερέων και των Φαρισαίων, τους φέρνει εκεί εφοδιασμένους με φανάρια, με λαμπάδες και με όπλα. O Iησούς, λοιπόν, που ήξερε όλα όσα επρόκειτο να συμβούν, βγήκε και τους ρώτησε: Ποιον ζητάτε;”Tου αποκρίθηκαν: Tον Iησού το Nαζωραίο. Tους λέει ο Iησούς: Eγώ Eίμαι. Mαζί τους στεκόταν κι ο Iούδας ο προδότης».[10]

Ο Ιούδας εδώ δεν κάνει τίποτε άλλο παρά να πάρει τον στρατό και τον όχλο στον συγκεκριμένο χώρο. Καμία άλλη ανάμιξη είχε. Ούτε φιλί ούτε τίποτα, ενώ οι άλλοι ευαγγελιστές παραθέτουν και διάλογο για επανειλημμένα φιλιά.

Ο θάνατος του Ιούδα. Αυτοκτονία, ατύχημα ή δολοφονία;

Τα πιο πάνω γεγονότα ακολούθησαν τα πάθη, η σταύρωση και η ανάσταση του Ιησού.

Ποια ήταν όμως η τύχη του Ιούδα;

Όπως μας πληροφορεί ο Ματθαίος, στο μεσοδιάστημα της δίκης του Ιησού ο Ιούδας αυτοκτονεί. Σημειωτέον ότι μόνο ο Ματθαίος (από τους 4 ευαγγελιστές) αναφέρεται στο τέλος του Ιούδα.

Ας τον παρακολουθήσουμε:

«Tότε, όταν είδε ο Iούδας, που τον είχε προδώσει, ότι καταδικάστηκε, μεταμελήθηκε κι επέστρεψε τα τριάντα αργύρια στους αρχιερείς και τους πρεσβυτέρους, λέγοντας: Aμάρτησα έχοντας παραδώσει στο θάνατο αθώο άνθρωπο. Mα εκείνοι του είπαν: Kαι τι μας μέλει εμάς; Δικός σου λογαριασμός! Tότε, εκείνος, αφού πέταξε τα αργύρια μέσα στο ναό, έφυγε και πήγε και κρεμάστηκε. Οι αρχιερείς, λοιπόν, αφού πήραν τα αργύρια είπαν: Δεν επιτρέπεται να τα βάλουμε αυτά στο ταμείο του Nαού, γιατί είναι αντίτιμο αίματος. Έτσι, πήραν την απόφαση σε σύσκεψη κι αγόρασαν μ’ αυτά το χωράφι του κεραμιδά για νεκροταφείο των ξένων. Γι’ αυτό και ονομάστηκε το χωράφι εκείνο Xωράφι Aίματος, όπως λέγεται ως και σήμερα. Μ’ αυτό εκπληρώθηκε η προφητεία που έγινε μέσω του προφήτη Iερεμία, που λέει: Πήραν, λοιπόν, τα τριάντα αργύρια, που καθορίστηκαν από μερικούς Iσραηλίτες σαν αντίτιμο του ανεκτίμητου, και τα έδωσαν για το χωράφι του κεραμιδά, όπως ακριβώς μου το όρισε ο Kύριος». [11]

Όπως αναφέραμε ήδη, ο μόνος ευαγγελιστής που κάνει αναφορά στην αυτοκτονία του Ιούδα είναι ο Ματθαίος. Όμως υπάρχει και μία άλλη αναφορά στις Πράξεις των Αποστόλων, όπου παρατίθεται μια αναφορά του Απ. Πέτρου για το ρόλο και το τέλος του Ιούδα.

Ας την δούμε προσεκτικά:

«Mια από τις μέρες εκείνες, σηκώθηκε ο Πέτρος ανάμεσα στους πιστούς, ενώ ο αριθμός των παρευρισκομένων ήταν γύρω στα εκατόν είκοσι άτομα, και είπε: Άντρες αδελφοί, δεν μπορούσε παρά να εκπληρωθεί η προφητεία εκείνη της Γραφής, που μέσω του Δαβίδ είπε το Άγιο Πνεύμα σχετικά με τον Iούδα, ο οποίος έγινε ο οδηγός εκείνων που συνέλαβαν τον Iησού, μολονότι συγκαταλεγόταν μαζί μας και του είχε δοθεί η μερίδα της υπηρεσίας αυτής.

Aυτός, λοιπόν, ο άνθρωπος, με την αμοιβή που πήρε για την εγκληματική του πράξη, αγόρασε ένα χωράφι. Έπεσε, όμως, μπρούμυτα κάτω και σκίστηκε η κοιλιά του στη μέση και χύθηκαν έξω όλα τα εντόσθιά του. Aυτό μαθεύτηκε σε όλους τους κατοίκους της Iερουσαλήμ. Γι’ αυτό και ονόμασαν το χωράφι εκείνο στη δική τους γλώσσα Aκελδαμά, που ελληνικά σημαίνει Xωράφι Aίματος.

Άλλωστε, έχει προφητευθεί αυτό στο βιβλίο των Ψαλμών με τα λόγια: Έρημη ας καταστεί η έπαυλή του κι ας μην υπάρξει κανείς που να την κατοικεί. Kι επίσης: Tο αξίωμά του κάποιος άλλος ας το πάρει».[12]

Εξόφθαλμα οι δύο αναφορές συγκρούονται στην ουσία τους.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι:

·         Ο πρώτος μας λέει ότι ο Ιούδας μετανόησε. Στον δεύτερο αυτό δεν ισχύει.

·         Ο πρώτος μας λέει ότι επέστρεψε τα λεφτά, ενώ ο δεύτερος μας λέει ότι τα κράτησε.

·         Ο πρώτος μας παραθέτει διάλογο μεταξύ αρχιερέων και Ιούδα, ενώ ο δεύτερος δεν ξέρει κάτι τέτοιο, αφού όπως λέει δεν μετανόησε και δεν πήγε ξανά κοντά τους.

·         Ο πρώτος μας λέει ότι τους πέταξε τα λεφτά και έφυγε, και οι αρχιερείς αποφάσισαν να αγοράσουν ένα χωράφι για να θάβουν τους ξένους. Ο δεύτερος λέει ότι το χωράφι το αγόρασε ο ίδιος ο Ιούδας.

·         Και οι δύο μας λένε ότι το χωράφι ονομάστηκε «Χωράφι Αίματος».

·         Ο πρώτος μας λέει ότι κρεμάστηκε και ό άλλος ότι πέθανε από… ατύχημα.

·         Ο δεύτερος λέει ότι το γεγονός που περιγράφει μαθεύτηκε σ’ όλη την Ιερουσαλήμ ενώ δεν ισχύει κάτι τέτοιο για τον Ματθαίο.

Η προφητεία, το κκισμέττιν και η ανάθεση

Απ’ όσα παρατέθηκαν προβάλλουν διάφορα ζητήματα.

Το κυριότερο, κατά τη γνώμη μου, είναι το θέμα της προφητείας. Δεν θα αναφερθώ κατά πόσον αυτό που ονομάζεται προφητεία, όντως αναφέρεται στον Χριστό. Η δική μου άποψη είναι ότι δεν αναφέρεται σ’ αυτόν, όπως και οι υπόλοιπες που αναφέρονται στην Κ. Δ. αναφέρονται στον Χριστό.

Αλλά αν δεχτούμε ότι εκπληρώθηκε η προφητεία, τότε ο Ιούδας κακώς έχει στιγματιστεί. Αντίθετα θα έπρεπε να τιμάται. Γιατί;

-          Ήταν προορισμένος από τον ίδιο το θεό γι’ αυτή την αποστολή. Το λέει και ο απ. Πέτρος.

-          Ο ίδιος ο Ιησούς γνώριζε το ρόλο που θα διαδραμάτιζε ο Ιούδας. Επομένως θα μπορούσε, αν ήθελε να αποφύγει την προδοσία να μην τον επέλεγε για μαθητή.

-          Αν δεν ήταν ο (όποιος) Ιούδας για να επιτελέσει την συγκεκριμένη αποστολή, πώς θα εκπληρωνόταν η αποστολή του Ιησού; Πώς θα σταυρωνόταν και πώς θα αναστηνόταν;

Πέραν τούτων αυτή η ιστορία μπορεί να ανοίξει μια συζήτηση για το αν ο Χριστιανισμό αποδέχεται το «κκισμέττιν» ή όχι.

Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.

---

[1] Ματθ. 26, εδ. 1-5.

[2] Ματθ. 26:14-16.

[3] Μαρκ. 14: 10-11.

[4] Λουκ. 24: 4-6.

[5] Ματθ. 26: 21-25.

[6] Μαρκ. 14: 17-21.

[7] Λουκ. 22: 21-23.

[8] Ιωαν. 13:21-30.

[9] Ματθ. 26: 47-56.

[10] Ιωαν. 18: 2-11.

[11] Ματθ.: 27:3-10.

[12] Πράξεις: 1: 15-20.