Η ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΜΙΛΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΙΚΗ (ΜΕΡΟΣ Α')

 Ο Μίκης Θεοδωράκης δεν είναι κάποιος μέσα στο πλήθος. Ήξερε τι ήθελε, ήξερε τι τον περίμενε κι όμως χαμογελούσε. Ο Μίκης δεν είναι πια μαζί μας βιολογικά. Είναι όμως μαζί μας μέσα στη συλλογική μνήμη. Για πολλούς ήταν και θα είναι βίωμα. Όχι μόνο η μουσική του, αλλά και η πολιτική του δράση. Η ζωή και η δράση του τον κατέταξε ψηλά στην παγκόσμια ιστορίας τόσο της μουσικής, όσο και της πολιτικής δράσης. Δεδηλωμένος κομουνιστής στα δύσκολα χρόνια, στα χρόνια της θύελλας, δρώντας στην παρανομία, περνώντας από διώξεις, φυλακές και εξορίες, φτάνοντας πολλές φορές στις όχθες του Αχέροντα για το πέρασμα στην άλλη πλευρά, στάθηκε και πάλεψε και μέσα από τη μουσική και μέσα από την πολιτική. Και έτυχε της παγκόσμιας αναγνώρισης και αποδοχής και τοποθετήθηκε μέσα στις μεγάλες προσωπικότητες του 20ου αιώνα τόσο για την Ελλάδα όσο και για το παγκόσμιο στερέωμα. Το βιολογικό κεφάλαιο Μίκης Θεοδωράκης έκλεισε στις 2 Σεπτεμβρίου του 2021. Δύο χρόνια μετά, οι Ιστορικές Διαδρομές και ο Άστρα 92,8 παρουσιάζουν τον Μίκη Θεοδωράκη μέσα από τα μάτια της κόρης του, της Μαργαρίτας Θεοδωράκη και μέσα από το βιβλίο της «Αναμνήσεις ενός Κοριτσιού» που εκδόθηκε το 2020. Με τη Μαργαρίτα Θεοδωράκη είχαμε μια μακρά συνομιλία, της οποίας στη σημερινή εκπομπή θα μεταδώσουμε το πρώτο μέρος της. Θα ακολουθήσουν ακόμα δύο μέρη στις επόμενες δύο εκπομπές.

"Διδάσκοντας διχαστική Ιστορία στη μοιρασμένη Κύπρο, Παθήματα και Μαθήματα"

 

22/9/2021 Ο εκπαιδευτικός Γιάννος Σωκράτους μιλά για το βιβλίο που εξέδωσε μαζί με τον Γκιουβέν Ουλουτάγ: "Διδάσκοντας διχαστική Ιστορία στη μοιρασμένη Κύπρο, Παθήματα και Μαθήματα" Πώς και τι διδάσκεται η ιστορία στα σχολεία των δύο κοινοτήτων και τι πρέπει να γίνει.

 

13 Δεκεμβρίου 1955: Γιατί κήρυξαν το ΑΚΕΛ εκτός νόμου οι Βρετανοί

Τι έγραφε το επίσημο ανακοινωθέν της αποικιακής κυβέρνησης

Οκτώ μήνες μετά την έναρξη της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ οι Βρετανοί αποικιοκράτες ανακοίνωναν ότι έθεταν εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις Λαϊκές Οργανώσεις ΑΟΝ (Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας)[1], ΕΑΚ (Ένωση Αγροτών Κύπρου)[2] και ΠΟΔΓ (Παγκύπρια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών)[3].

Οι Βρετανικές αρχές επέδραμαν τα μεσάνυκτα της 13^ης προς 14^η Δεκεμβρίου 1955 στα γραφεία του ΑΚΕΛ και των οργανώσεων του, κατάσχεσαν αρχεία και περιουσιακά στοιχεία, έκλεισαν την εφημερίδα του κόμματος «Νέος Δημοκράτης» κι άλλα έντυπα του Κόμματος και συνέλαβαν 135 στελέχη του Κόμματος παγκύπρια.

Στο ανακοινωθέν που εκδόθηκε αναφερόταν ότι η ΠΕΟ δεν κηρύχθηκε παράνομη αλλά «αριθμός όμως σημαινόντων κομμουνιστών, που κατείχαν θέσεις στην Ομοσπονδία συνελήφθησαν»[4]. 

Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν της κυβέρνησης η ενέργεια αυτή έγινε με βάση άρθρο των κανονισμών έκτακτης ανάγκης.

Στη συνέχεια δίνουμε τα βασικότερα σημεία της ανακοίνωσης των Βρετανών.

Κομουνιστική υπονόμευση

Στο επίσημο ανακοινωθέν* αναφέρεται ότι οι λόγοι που οδήγησαν την κυβέρνηση να κηρύξει εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις οργανώσεις του «ευρίσκονται τόσο στην τωρινή όσο και στην προηγούμενη κομμουνιστική υπονόμευση της Κύπρου.

Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η καθοδήγηση του Κόμματος και των δορυφόρων του ευρίσκονται στα χέρια ανδρών και γυναικών που είναι φανατικά αφοσιωμένοι στην υπόθεση του διεθνούς κομμουνισμού».

 Το κλείσιμο των γραφείων του Ν. Δημοκράτη.

Αναφέρεται στη συνέχεια ότι ο πρώτος Γ.Γ. του ΑΚΕΛ εκπαιδεύθηκε στη Μόσχα[5] και προστίθεται ότι ο Γ.Γ. εκείνης της εποχής Εζεκίας Παπαϊωάννου εκπαιδεύθηκε στο Κ.Κ. της Μεγάλης Βρετανία ενώ πολλά στελέχη του Κόμματος και της εφημερίδας είχαν εκπαιδευτεί πίσω από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα»[6].

Επιβλαβής ο ρόλος των κομουνιστών

Στη συνέχεια αναφέρεται ότι «Ο ρόλος τον οποίον η κομμουνιστική οργάνωσις διεδραμάτισε εις την πολιτικήν ζωήν της νήσου κατά την διάρκεια των ετών από του πολέμου και εντεύθεν υπήρξε πάντοτε επιβλαβής. Κατά την διάρκεια

του μεγαλύτερου μέρους της περιόδου αυτής διεδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο εις ύπουλους προσπαθείας όπως πεισθή ο κυπριακός λαός να υιοθετήση εξτρεμιστικήν και αδιάλλακτον στάσιν. Οι κομμουνισταί είναι εκείνοι οι οποίοι από του τέλους του πολέμου είχον το προβάδισμα εις την προσφυγήν εις οχλαγωγίας, την δολιοφθοράν και τον εκφοβισμόν, εν τη επιδιώξει των πολιτικών των σκοπών. Είναι αύτοι οι οποίοι ανέπτυξαν ολόκληρον τον μηχανισμό “αγώνος” εναντίον της καθεστωκυίας τάξεως — τας μαζικάς διαδηλώσεις, τας πολιτικάς απεργίας, την αναγραφή συνθημάτων, την στασιαστικήν προπαγάνδα και τα υπερμεγέθη υπομνήματα».

Το ΑΚΕΛ ένοχο για τη βία και την αναταραχή

Παρόλο που η ένοπλη δράση ανήκε στην ΕΟΚΑ[7] οι Βρετανοί θεωρούσαν πως το ότι μερίδα του πληθυσμού αποδεχόταν τη βία (όπως χαρακτήριζαν την δράση της ΕΟΚΑ) και την αναταραχή, οφειλόταν κυρίως στη δράση του ΑΚΕΛ[8].

«Αν και η ηγεσία του ΑΚΕΛ απεκήρυξε εις ορισμένας περιπτώσεις – αναμφιβόλως διά λόγους τακτικής – την χρησιμοποίηση της τρομοκρατίας υπό της άκρας δεξιάς οργανώσεως η οποία είναι γνωστή ως ΕΟΚΑ και η οποία προεγράφη τον παρελθόντα Σεπτέμβριον, οι κομμουνισταί και οι συμπαθούντες τους κομμουνιστάς διεδραμάτισαν τον ρόλο των εις την οχλαγωγίαν και την ανομίαν, η οποία υπήρξε εν εκ των μέσων των χρησιμοποιηθέντων υπό των τρομοκρατών κατά την εκστρατείαν των».

Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι οι απεργίες που έγιναν στις 2 Αυγούστου και στις 29 Σεπτεμβρίου οι οποίες προκάλεσαν οχλαγωγία και βία, κατά τους Βρετανούς, οργανώθηκαν από τους κομουνιστές σε συνεργασία με τη Δεξιά.

«Κομμουνιστής ήτο το πρόσωπο, το όποιον εφονεύθη υπό των δυνάμεων ασφαλείας εν Λεμεσό την 27ην Σεπτεμβρίου»[9] και σημειώνει ότι η Λεμεσό είναι κομουνιστικό οχυρό.

Το ΑΚΕΛ εναντίον της Βρετανικής παρουσίας

Στο επίσημο ανακοινωθέν κατηγορείται το ΑΚΕΛ ότι ήταν εναντίον της Βρετανικής παρουσίας στο νησί, ακόμα και στη διατήρηση στρατιωτικών Βάσεων και σημειώνεται ότι υπέρ της παρουσίας των Βάσεων τάσσονταν τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία.

Αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις μεταφέρουν έγγραφα από τα γραφεία του ΑΚΕΛ στη Λευκωσία. (Φωτό Γιαξή).

«Το ΑΚΕΛ δεν εβράδυνε να εκμεταλλευτή τας διαφοράς γνώμης, αι οποίαι, ατυχώς εδημιουργήθησαν μεταξύ Βρετανίας, Ελλάδος και Τουρκίας όσον αφορά το πολιτικόν μέλλον της Κύπρου. Επεζήτησε με συνέπεια να εξάψη την κοινή γνώμη της Κύπρου επί του θέματος τούτου και να διασύρη την μετριοπάθειαν και το ρεαλιστικό πνεύμα».

Προσθέτει ακόμη ότι πρόσφατα το ΑΚΕΛ αποκήρυξε τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο διότι υπήρχε πληροφορία ότι είχε αποδεχθεί τη δημιουργία Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο.

Το ΑΚΕΛ παρακωλύει διευθέτηση

«Σαφής σκοπός του Κόμματος είναι να παρακωλύση την επίτευξη διευθετήσεως. Όταν αβάσιμοι φήμαι περί επιτεύξεως συμφωνίας εκυκλοφόρησαν εις την Λευκωσίαν την 7ην Δεκεμβρίου, μερικαί υποκινηθείσαι υπό των κομμουνιστών μαθητικαί διαδηλώσεις κατά τού Αρχιεπισκόπου και του Ελληνικού Προξενείου εξεδηλώθησαν προώρως. Κατά την 10η Δεκεμβρίου η εφημερίς της Εθναρχίας «Έθνος» εδημοσίευσε προειδοποίησιν προς τους μαθητάς όπως προσέχουν να μη εξαπατώνται υπό κομμουνιστών ταραχοποιών, (οι όποιοι προσπαθούν τώρα να διεισδύσουν εις τα σχολεία διά να προκαλέσουν σύγχυσιν. Πολιτική των κομουνιστών είναι να εκμεταλλευθούν τα εθνικά αισθήματα των Κυπρίων κατά της Βρετανικής Κυβερνήσεως και ούτω, ει δυνατόν, να επηρεάσουν την λειτουργία της βάσεως)»[10].

Στόχος του ΑΚΕΛ η διάσπαση της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ

Στο επίσημο ανακοινωθέν αναφέρεται ακόμη ότι το ΑΚΕΛ επιδίωκε να εντείνει την όξυνση μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας και να δημιουργήσει προβλήματα «και ούτω να διασπάσουν την Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ και την δύναμη των εις την περιοχήν ταύτην χωρών ν’ αντιστούν εις την κομμουνιστικήν πίεσιν».

Ο στρατός αντιμετωπίζει με δακρυγόνα διαδηλωτές οι οποίοι διαμαρτύρονται για την κήρυξη του ΑΚΕΛ εκτός νόμου (Φωτό Γιαξή).

Πέραν τούτων αναφέρεται ότι το ΑΚΕΛ επιδίωκε να διώξει τους Βρετανούς από την Κύπρο και να μειώσει την βρετανική επιρροή στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια να ενωθεί με τις ανατρεπτικές δυνάμεις στην Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες για να ανατρέψουν την κυβέρνηση της Ελλάδας[11].

«Υπάρχει άφθονος μαρτυρία δεικνύουσα την στενή σχέσιν, η οποία υφίσταται ήδη μεταξύ του ΑΚΕΛ και των έκτος νόμου κομμουνιστών της Ελλάδος».

Το ΑΚΕΛ επηρεάζει μέχρι και το 55% των ψηφοφόρων

Οι Βρετανοί σημείωναν ότι η δύναμη των κομουνιστών αύξανε επικίνδυνα, επισημαίνοντας ότι στις τελευταίες δημοτικές εκλογές είχαν μεγάλες επιτυχίες στις τρεις από τις τέσσερις μεγάλες πόλεις κι αυτό οφειλόταν στο ότι το ΑΚΕΛ κυριαρχούσε στις συντεχνίες.

«Η εις ψήφους δύναμις του ΑΚΕΛ και των δορυφόρων του, εάν επρόκειτο να διεξαχθούν γενικαί εκλογαί εν τη νήσο, έχει διαφοροτρόπως υπολογισθή μεταξύ 20% και 55% των εκλογέων. Υπάρχει δήλωσις του Μητροπολίτου Κυρηνείας, ειπόντος ότι τα 40% του ελληνικού κυπριακού πληθυσμού είναι κομμουνισταί ή συμπαθούντες.

Εάν παρά τας προσπαθείας του ΑΚΕΛ, επραγματοποιείτο συμφωνία διά την εισαγωγήν φιλελευθέρου συντάγματος και την ανάπτυξη αυτοκυβερνήσεως εις την νήσον, είναι προφανές ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα εν Κύπρω θα επεδίωκε ή να εκμεταλλευθή τας μεθόδους της δημοκρατικής κυβερνήσεως διά τους ίδιους αυτού σκοπούς, ή εν περιπτώσει αποτυχίας, να καταστήση την λειτουργία του συντάγματος αδύνατον».

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τις συλλήψεις στελεχών του ΑΚΕΛ. (Φωτό Σμαρτ).

Αναγκαία η εξάλειψη της κομουνιστικής επιρροής

Συνεπεία τούτων, καταλήγει το επίσημο Βρετανικό ανακοινωθέν «εξάλειψη της κομμουνιστικής επιρροής εις την νήσον αποτελεί αναγκαίαν προϋπόθεσιν δι’ οιανδήποτε υγιά συνταγματικήν περίοδον. (…) Υπό τας δυσχερείς και επικινδύνους αυτάς περιστάσεις θα ήτο μωρία να επιτραπή ελευθερία δράσεως εις μίαν οργάνωσιν πραγματικός σκοπός της όποιας είναι η παράτασις της διχόνοιας και αναταραχής εν τη νήσο και η παρεμπόδισις της πραγματοποιήσεως συμφωνίας παρεχούσης ελπίδαν τερματισμού της καταστάσεως εκτάκτου ανάγκης».

Συμπεράσματα

Έχοντας υπόψη το πλήρες κείμενο της Βρετανικής αποικιακής κυβέρνησης, όπως το έχουμε παραθέσει και προέρχεται από την επίσημη μετάφραση, αλλά και τα πραγματικά δεδομένα της εποχής, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως οι διαπιστώσεις του ανακοινωθέντος ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στην πραγματικότητα.

Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι ο ίδιος ο Γρίβας δεν αντιτάσσει ούτε ένα επιχείρημα για να στηρίξει τον ισχυρισμό του στα απομνημονεύματα του ότι το ανακοινωθέν στόχο είχε (δήθεν) να ηρωοποιήσει το ΑΚΕΛ.

Ένα τρίτο συμπέρασμα είναι πως αρκετές από τις εκτιμήσεις των Βρετανών για το ρόλο του ΑΚΕΛ συμπίπτουν με τις κατηγορίες της ΕΟΚΑ και του ίδιου του Γρίβα εναντίον του ΑΚΕΛ.

Τέταρτο συμπέρασμα είναι ότι οι Βρετανοί θεωρούσαν το ΑΚΕΛ ως ένα μεγάλο εμπόδιο στα σχέδια τους που προωθούσαν στην Κύπρο, όπως τη διχοτόμηση ή άλλη μορφή λύσης που δεν θα οδηγούσε στην πραγματική αυτοδιάθεση της Κύπρου. 

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Χαραυγή" το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2018).

---

[1] Σημερινή ΕΔΟΝ.

[2] Σημερινή ΕΚΑ.

[3] Σημερινή ΠΟΓΟ.

[4] Η ΠΕΟ δεν κηρύχθηκε παράνομη διότι καλυπτόταν από την Βρετανική νομοθεσία περί συντεχνιών. Για τον ίδιο λόγο δεν κηρύχθηκε παράνομη η ΣΕΚ η οποία ήταν μία από τις οργανώσεις που τροφοδοτούσε με μέλη την ΕΟΚΑ.

* Διατηρούμε την γλώσσα και τη γραφή του πρωτότυπου κειμένου.

[5] Αναφέρεται στον Πλουτή Σέρβα.

[6] Σιδηρούν Παραπέτασμα ονομάζονταν στη γλώσσα του ψυχρού πολέμου η Σοβιετική Ένωση και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες.

[7] Σημειώνεται ότι η ΕΟΚΑ συνειδητά φρόντισε να αφήσει εκτός οργάνωσης το ΑΚΕΛ.

[8] Οι Βρετανοί αναφέρονταν στο θέμα των διαδηλώσεων κι άλλων αντιβρετανικών πολιτικών εκδηλώσεων.

[9] Αναφέρεται στο μέλος του ΑΚΕΛ Ανδρέα Γεωργίου από τη Διερώνα ο οποίος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από την αστυνομία στις 27 Σεπτεμβρίου 1955.

[10] Παρόμοιες κατηγορίες περί διείσδυσης της μαθητικής οργάνωσης ΠΕΟΜ στα σχολεία με στόχο να επηρεάσει τους μαθητές εκτόξευε και η ΕΟΚΑ μέσω του περιοδικού της ΑΝΕ «Εγερτήριο Σάλπισμα».

[11] Η αναφορά αυτή στοχεύει στην ευαισθησία των Ε/κυπρίων προς την Ελλάδα και τη δημιουργία αντιπάθειας ανάμεσα στο λαό εναντίον του… «ανθελληνικού» ΑΚΕΛ.