Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2018

Ο άγνωστος Κυριάκος Μάτσης


Του Μιχάλη Μιχαήλ

Στις 19 Νοεμβρίου 1958 σκοτωνόταν ύστερα από προδοσία στο Δίκωμο ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ Κυριάκος Μάτσης από το Παλαιχώρι.
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε κάποιες από τις πτυχές της ζωής του και ιδιαίτερα την απάντηση που έδωσε στον κυβερνήτη Χάρντινγκ όταν ο δεύτερος του έταξε πλούτη προκειμένου να προδώσει τον αγώνα της ΕΟΚΑ και τον αρχηγό του.
Στο σημείωμα αυτό θα δώσουμε άγνωστες πτυχές της ζωή και της δράσης του Κ. Μάτση, που ίσως για πρώτη φορά γίνονται ευρέως γνωστές.[1]

Πολιτικοποιημένος
Ο Μάτσης διέφερε αισθητά από τους πλείστους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Διέφερε ως προς τη μόρφωση και το ήθος του. Διέφερε και σε κάτι άλλο. Ήταν ίσως το μόνο πολιτικοποιημένο μέλος της ΕΟΚΑ. Και όταν λέμε πολιτικοποιημένο, εννοούμε διαβασμένο, μελετημένο και όχι συναισθηματικά ή άλλως πως προσκολλημένος στον στόχο της ένωσης.
Ο Κ. Μάτσης με τον Γιάννη Δρουσιώτη στα Κούκλια Αμμοχώστου το 1953.

Ο Κυριάκος Μάτσης δεν είχε περιορισμούς στο τι μελετούσε. Σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώριζαν μελετούσε επισταμένα και το «Κεφάλαιο» του Μαρξ. Κάτι που του έδωσε την ευχέρεια να κρίνει από πρώτο χέρι πράγματα και καταστάσεις[2].
Σε δύο περιπτώσεις φαίνεται ότι ο Κ. Μάτσης επηρεάστηκε ως ένα σημείο από τον μαρξισμό. Και ίσως γι’ αυτό έγραφε στο φοιτητικό Ημερολόγιο του: «Μόνον όταν το συμφέρον το ατομικόν σταματήσει να κινεί το λογισμό μας σε κάθε μας πράξη, μόνο όταν ο καθένας εργάζεται για το σύνολο και τον εαυτό του, μόνο τότε η ανθρωπότης μπορεί να βρει το δρόμο της».

Δείγμα του ήθους του ήταν το γεγονός πως ενώ ήταν φοιτητής και από τους κυριότερους προπαγανδιστές εναντίον του κομουνισμού, δεν δίστασε να υπερασπιστεί ενώπιον δικαστηρίου τον φίλο του Γιαννάκη Δρουσιώτη, έναν ιδεολόγο κύπριο κομουνιστή για τη δράση του στον εμφύλιο πόλεμο.

Διάλογος με όλους
Πριν αρχίσει η δράση της ΕΟΚΑ είχε ανοικτές συζητήσεις με πολλούς, δεξιούς κι αριστερούς, περιλαμβανομένου και του πρώτου γ.γ. του ΑΚΕΛ Πλουτή Σέρβα όσον αφορά το μέλλον της Κύπρου.
Στην Αμμόχωστο είχε επαφές με τον Αδάμο Αδάμαντος, που ήταν τότε δήμαρχος της πόλης και όλη την ηγεσία του ΑΚΕΛ της Αμμοχώστου. Τα ονόματα αυτά είναι όλα στα ημερολόγιά του. Είχε έντονες συζητήσεις μαζί τους σε μια προσπάθεια αντιπαράθεσης επιχειρημάτων και προοπτικών, σύμφωνα με τον αδελφό του, Γιαννάκη Μάτση.

«Δεν μπορούμε να διώξουμε τους Άγγλους με ένοπλο αγώνα»
Παρά το ότι ήταν υποστηρικτής της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, ο Κ. Μάτσης δεν ήταν τοποθετημένος στο θέμα αυτό με βάση το συναίσθημα.
Ο Γ. Μάτσης αναφέρει ότι περίπου τρεις βδομάδες πριν από την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ, ο ίδιος ήταν παρόντας σε μια συζήτηση μεταξύ του αδελφού του και του Γρ. Αυξεντίου.
Ο Κυριάκος «Ήταν φανερά υπέρμαχος και υπερασπιστής της ελευθερίας αυτού του λαού, αλλά είχε και στο οπλοστάσιό του τον ελιγμό και το σχεδιασμό. Έλεγε σαφώς ότι δεν μπορούμε να διώξουμε τους Άγγλους με τον ένοπλο αγώνα, όσο αποφασισμένος κι αν είναι ο λαός».

Υπέρ των προτάσεων Χάρντνγκ
Είναι ευρέως γνωστό ότι η ευρύτητα της σκέψης του Μάτση προκάλεσε το ενδιαφέρον Βρετανών ανακριτών αλλά και του κυβερνήτη Χάρντινγκ με αποτέλεσμα οι δύο τους να έχουν αρκετές συζητήσεις γύρω από το μέλλον της Κύπρου.
Ήταν εκεί που του πρότεινε ο Χάρντινγκ μεγάλο χρηματικό ποσό και προστασία, προκειμένου να του αποκαλύψει πού βρισκόταν ο Διγενής για να πάρει την απάντηση «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής».
Αυτό κρατάνε πολλοί από τις συναντήσεις εκείνες.

Ο Κ. Μάτσης σε διαφωτιστική εκστρατεία την περίοδο του εμφυλίου στην Ελλάδα.
Ωστόσο, και πάλι σύμφωνα με τον Γ. Μάτση, «μετά την εξορία του Αρχιεπισκόπου έγιναν ουσιαστικές συνομιλίες λύσης του Κυπριακού με τον Κυριάκο, ο οποίος αλληλογραφούσε με το Διγενή. Έθετε τα πάντα υπόψη του. Εβελτίωσε τους όρους της συμφωνίας Μακαρίου - Harding σε σημαντικά σημεία. Ο Κυριάκος, σε κάποια φάση, θεώρησε ότι έληξε το Κυπριακό. Σε κείνη τη φάση, ωστόσο, ο Διγενής θεώρησε ότι δε μπορούσε μόνος του να υπογράψει, να δώσει τη συγκατάθεσή του».

Και συνεχίζει ο Γ. Μάτσης: «Ο Κυριάκος ήταν θιασώτης της λύσεως του Κυπριακού. Εδώ εμφανίζεται η πολιτική του κρίση. Με τις προτάσεις Harding είδε βελτίωση των αγγλικών προτάσεων που είχαν προηγηθεί και συζήτησε με τους Άγγλους αυτά τα θέματα, προτού αρχίσουν οι πραγματικές αιματοχυσίες».

Αποδοχή λύσης και εκτός της ένωσης
Ο Κυριάκος, σύμφωνα με τον αδελφό του «ήταν έτοιμος, αν το απαιτούσαν οι συνθήκες, να αποδεχθεί κι άλλη μορφή λύσης, ακόμα και συμβιβασμό με τους Βρετανούς, προκειμένου να αποφευχθεί η διχοτόμηση.
Με άλλα λόγια δεν ήταν δογματικός και δεν λειτουργούσε με βάση το συναίσθημα. Ήταν πραγματιστής. Αλλά ήταν και βαθύτατα πολιτικοποιημένος από τα εφηβικά του χρόνια, γεγονός που τον βοηθούσε να ζυγίζει πολιτικά τα γεγονότα».

Αναφερόμενος στην πολιτική διορατικότητα του αδελφού του, ο Γ. Μάτσης τονίζει πως «αν μπορούσε ο Κυριάκος να κλείσει τον Αγώνα σε κάποια φάση, θα τον έκλειε, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι δεν έπρεπε να αφεθούμε να μας οδηγήσουν οι Άγγλοι σε μια λύση που θα πολλαπλασίαζε τα προβλήματα της Κύπρου. Όπως, δυστυχώς, εξελίχθηκαν τα πράγματα».

Στα Κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς.
Ο Κυριάκος ήρθε σε επικοινωνία με τον Διγενή αναφέροντας τους τις βελτιώσεις που πέτυχε με τον Χάρντινγκ κι έγινε έξω φρενών όταν ο Γρίβας του απαντούσε ότι υπάρχει ο στόχος και θα αγωνιστούν μέχρι τέλους.
Με επιστολή του μάλιστα προς μία κουμπάρα του στη Θεσσαλονίκη, ασκούσε κριτική στην ηγεσία του αγώνα.

ΕΟΚΑ και Μικρασιατική καταστροφή
Εντύπωση προκαλεί μια άλλη αναφορά, ότι ο Κ. Μάτσης έγραψε από το Κάρμι επιστολή σε κάποιον φίλο του με την οποία «παραλλήλιζε τη Μικρασιατική καταστροφή και την Ιστορία του έθνους με τα όσα γίνονταν στον αγώνα της ΕΟΚΑ. Μπορεί κανείς να πει ότι ο Κυριάκος ήταν από τα λίγα πρόσωπα που είχαν πλήρη συναίσθηση του τουρκικού κινδύνου σε συνδυασμό με την αγγλική πολιτική. Γι' αυτό ήταν πάρα πολύ προσεκτικός και είχε πλήρη επίγνωση των κινδύνων».

Έχοντας, λοιπόν, πολιτική κρίση, ο Κ. Μάτσης είχε αντιληφθεί από νωρίς πως οι ανησυχίες που εξέφραζε μαζί με τον Γρ. Αυξεντίου για τη χρησιμότητα του ένοπλου εγχειρήματος ήταν ορθές.
Και στη βάση αυτών των δεδομένων δεν ήταν τυχαίο ότι προσπάθησε να υποβοηθήσει στην εξεύρεση άλλης μορφής λύση από αυτήν που επιδιωκόταν την περίοδο εκείνη.
Φαίνεται ότι ο Μάτσης συμβάδιζε με τις σκέψεις του Μακαρίου ο οποίος είχε επίσης αντιληφθεί το αδιέξοδο στο οποίο οδήγησε ο ένοπλος αγώνας και οι εξελίξεις που είχαν τροχοδρομηθεί.
Και πρέπει να σημειωθεί ότι με βάση διάφορες μαρτυρίες, αυτή την αντίληψη την είχαν κι άλλοι στην Κύπρο και ήδη από το 1957 ο Μακάριος δεχόταν μηνύματα από αγωνιστές και όχι μόνο ότι θα έπρεπε να τερματιστεί ο ένοπλος αγώνας.

Να γιατί…
Τα τελευταία χρόνια έγινε γνωστό ένα ποίημα του Κυριάκου το οποίο πολλοί είτε το προσπερνούν, είτε θέλουν να το αγνοούν.
Το ποίημα αυτό είναι ένα δεύτερο δείγμα της πιθανότητας να είχε επηρεαστεί από την μαρξιστική ιδεολογία[3], συν το ότι και ο ίδιος ήταν γόνος αγροτικής οικογένειας:
«Να γιατί δε νοιάζουμαι αν τη γη τη ζουν Τούρκοι για Έλληνες, Εβραίοι
Άγγλος στρατιωτικός στο στόμιο του κρησφυγέτου μετά την ανατίναξη.
για Εκείνο πούχει αξία είναι να τη ζουν αυτοί που την ποτίζουν με
τον ιδρώτα τους και να περπατούν ελεύθεροι πάνω της, διαφεντευτές της, κυρίαρχοί της. Ν' αναπνέουν περήφανοι τον αέρα της που νάναι
αέρας δροσιάς, ομορφιάς, λεβεντοσύνης. Όχι πνίχτης».

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι το ποίημα αυτό δεν είναι γραμμένο κάποια τυχαία στιγμή.
Είναι το τελευταίο χειρόγραφο κείμενο του Κυριάκου γραμμένο αρχές Νοεμβρίου 1958 λίγες μόνο μέρες προ του ηρωικού του τέλους στο Δίκωμο[4].

Με αυτό το σημείωμα επιχειρήσαμε να δώσουμε μια άλλη οπτική, συμπληρωματική και εν πολλοίς αποσιωπημένη σε ότι αφορά τον Κυριάκο Μάτση.
Και έχοντας υπόψη κι αυτή τη διάσταση του Μάτση και συνυπολογίζοντας και την πολιτική του πτυχή, ίσως τελικά να καθίσταται ο κορυφαίος της ΕΟΚΑ.


[1] Τα στοιχεία που παρατίθενται είναι παρμένα από συνέντευξη που έδωσε ο Γιαννάκης Μάτσης στον Κλείτο Ιωαννίδη με τον τίτλο «Μαρτυρίες» (http://www.kyriakosmatsis.com.cy/martyries/page_29.shtm).
[2] Συνέντευξη Ανδρ. Αζίνα στον γράφοντα, 1997.
[3] Με αυτά σε καμιά περίπτωση δεν υπονοούμε ότι ο Μάτσης ανήκε στην Αριστερά, πόσο δε μάλλον να ήταν μέλος ή στέλεχος του ΑΚΕΛ, όπως επιχείρησε να τον παρουσιάσει ο ακαδημαϊκός Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης με άρθρο του στο «Βήμα» των Αθηνών (2/6/2002) στην προσπάθεια του να δείξει ότι στην ΕΟΚΑ ήταν ενταγμένα και μέλη του ΑΚΕΛ.
[4] Δημ. Ταλιαδώρου «Η πολιτική σκέψη του Κυριάκου Μάτση», εφ. Πολίτης 18/11/2007.

8 σχόλια:

Παμπος είπε...

Ο Κυριάκος υποστήριζε αρχές για την ελληνική παιδεία, τις οποίες προσπαθούμε να υποστηρίξουμε και σήμερα

είδε αυτό το οποίο τώρα παρουσιάζεται ως πρόβλημα ονόματος Μακεδονίας από τα Σκόπια. Ο Ελληνισμός άφησε να παρέλθουν 40-50 χρόνια χωρίς να το αντιμετωπίσει. Το κείμενό του είναι απίστευτα κατηγορηματικό.

στη Θεσσαλονίκη, όπου η εκεί παρουσία του συνέπεσε με την προσπάθεια κομμουνιστικοποίησης της χώρας με τον ανταρτοπόλεμο, έλαβε έντονα μέρος στην προσπάθεια αποτροπής της κομμουνιστικοποιήσεως

Αυτό σημαίνει ότι ζούσε την εθνική ζωή στο σύνολό της, σφαιρικά, είτε στην Κύπρο βρισκόταν είτε στην Ελλάδα.

Γ.Μ.: Το περιγράφει αυτό στα κείμενά του. Τι σημαίνει Βορειοηπειρώτες, Κύπριοι, Κρήτες' είμαστε όλοι ένα.

Κ.Ι.: Ένιωθε το όμαιμον, το ομόγλωσσον και το ομόθρησκον, όπως λέει και ο Ηρόδοτος

Τον θυμούμαι να προβλέπει ότι, δυστυχώς, δεν θα μπορέσουμε με τους Άγγλους να κερδίσουμε την ελευθερία μας, διότι δεν τιμούν τις υποσχέσεις που δίνουν και ότι πιθανότατα θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί και η μέθοδος της ένοπλης δράσης. Αυτό φαίνεται σαφέστατα στο κείμενό του του
Θα έρθει κάποτε η ώρα της δράσεως, τίποτα δεν κερδίζεται χωρίς θυσίες και η ελευθερία χωρίς αίμα

Μας έλεγε: "Τώρα να δούμε πόσο Έλληνες είστε!" Και μας έδιδε από ένα κρεμμύδι. "Θέλω να το φάτε όλο χωρίς να τρέξουν τα μάτια σας", έλεγε. Ή: "Θέλω να δω πόσο θα αντέξετε αν φάτε το κρεμμύδι ολόκληρο".

Παμπος είπε...

Υπέστημεν δοκιμασίαν παντός είδους. Πάντως πήραν μαθήματα ελληνικής ψυχής και το παραδέχθησαν". Αυτή ήταν η αναφορά του στο Διγενή για τα φοβερά βασανιστήρια που του έκαμαν

Μηπως τελικα ηταν και αυτος "φασιστας" γιατι οσοι υποστηριζουν αυτα σημερα θεωρουντε απο τους προοδευτικους ,τρομαρα τους, διεθνιστες σαν φασιστες.

Οπως επιβαιβεωνεται ο Ματσης ηταν ακρα δεξιος στα εθνικα και αριστερος στα κοινωνικα θεματα ,εθνικος σοσιαλιστης, κατι σαν αγιος, να υπεραγαπα την πατριδα του χωρις μισος για κανενα και να αγωνιζεται για τον ανθρωπο.
Ειμαστε πολυ ατυχοι γιατι αν επιζουσε σιγουρα θα υπερκαλυπτε και τον Μακαριο και ολα τα τσογλανια του που μας κυβερνησαν.

Μιχάλης είπε...

Αγαπητέ Πάμπο

Φαντάζομαι ότι θα γνωρίζεις πως το εθνικός σοσιαλιστής που γράφεις ότι ήταν ο Μάτσης, δεν είναι τιμητικό αλλά προσβλητικό για τον Κυριάκο. Διότι αυτό που αναφέρεις σημαίνει ναζισμός.
Όπως είναι προσβολή να τον θεωρείς ως ακροδεξιό.
Μην τον τραβάτε στα μέτρα σας.
Ο Μάτσης ήταν άνθρωπος σκεπτόμενος, ήταν ο φιλόσοφος της ΕΟΚΑ παρά το ότι σπούδασε γεωπονία.
Σημειώνω πως παράκαμψες αυτά που έγραψα και δείχνουν την ευρύτητα του πνεύματος του και προέβαλες αυτά που σου ταιριάζουν για να τον παρουσιάσεις όπως εσύ τον θέλεις.
Κι όμως το κείμενο όπως το παράθεσα δείχνει ότι δεν ήταν αυτό που θέλεις να υποβάλεις ότι ήταν.
Κι αυτό είναι φανερό νομίζω..

Παμπος είπε...

Οχι φιλε εγω τα γνωριζω ολα για τον Ματση σφαιρικα,απλα εγραψα αυτα που εσυ παρακαμψες.

Τα πιστευω του δειχνουν τι ειναι.Για σενα οι ιδεες του τι δειχνουν;

Δεν με φοβιζουν οι λεξεις, δεξιος στα εθνικα και αριστερος στα εθνικα θεματα, αυτος ηταν.

Μιχάλης είπε...

Γιατί να φοβίζουν οι λέξεις αριστερός και δεξιός;
Αρκεί να ξέρουμε για τι μιλούμε.
Τα πιστεύω του Μάτση δείχνουν άνθρωπο σκεπτόμενο. Που δεν διστάζει να φύγει από τον στόχο τον οποίο διαπίστωσε ότι οδηγούσε σε αδιέξοδο.
Δεν είναι θέμα αριστερής ή δεξιάς αντιμετώπισης.
Αυτό δείχνει η σφαιρικότητα των απόψεων του Μάτση, όπως εξηγώ και στο κείμενο.
Όσον αφορά το τι παράκαμψα, τίποτε δεν παράκαμψα. Γι’ αυτό έβαλα και τον σύνδεσμο στον οποίο μπορεί οποιοσδήποτε να πάει να διαβάσει ολόκληρο το κείμενο.

Clipping Path Service είπε...


I really like and appreciate your post.Thanks Again. Keep writing.

Ανώνυμος είπε...

Δόξα και τιμή στο Μάτση.Ωραιο και το κείμενο και το σχόλιο σου.

lymacsau είπε...

Thanks for sharing, nice post! Post really provice useful information!

Hương Lâm chuyên dịch vụ cho thuê máy photocopy màu hoặc bán máy photocopy màu uy tín, giá rẻ tại TP.HCM và giải đáp máy photocopy nào tốt nhất cũng như link download driver toshiba 456 chính xác.