Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2018

13 Δεκεμβρίου 1955: Γιατί κήρυξαν το ΑΚΕΛ εκτός νόμου οι Βρετανοί



Τι έγραφε το επίσημο ανακοινωθέν της αποικιακής κυβέρνησης

Οκτώ μήνες μετά την έναρξη της ένοπλης δράσης της ΕΟΚΑ οι Βρετανοί αποικιοκράτες ανακοίνωναν ότι έθεταν εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις Λαϊκές Οργανώσεις ΑΟΝ (Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας)[1], ΕΑΚ (Ένωση Αγροτών Κύπρου)[2] και ΠΟΔΓ (Παγκύπρια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών)[3].
Οι Βρετανικές αρχές επέδραμαν τα μεσάνυκτα της 13ης προς 14η Δεκεμβρίου 1955 στα γραφεία του ΑΚΕΛ και των οργανώσεων του, κατάσχεσαν αρχεία και περιουσιακά στοιχεία, έκλεισαν την εφημερίδα του κόμματος «Νέος Δημοκράτης» κι άλλα έντυπα του Κόμματος και συνέλαβαν 135 στελέχη του Κόμματος παγκύπρια.
Στο ανακοινωθέν που εκδόθηκε αναφερόταν ότι η ΠΕΟ δεν κηρύχθηκε παράνομη αλλά «αριθμός όμως σημαινόντων κομμουνιστών, που κατείχαν θέσεις στην Ομοσπονδία συνελήφθησαν»[4]. 

Σύμφωνα με το επίσημο ανακοινωθέν της κυβέρνησης η ενέργεια αυτή έγινε με βάση άρθρο των κανονισμών έκτακτης ανάγκης.

Στη συνέχεια δίνουμε τα βασικότερα σημεία της ανακοίνωσης των Βρετανών.

Κομουνιστική υπονόμευση
Στο επίσημο ανακοινωθέν* αναφέρεται ότι οι λόγοι που οδήγησαν την κυβέρνηση να κηρύξει εκτός νόμου το ΑΚΕΛ και τις οργανώσεις του «ευρίσκονται τόσο στην τωρινή όσο και στην προηγούμενη κομμουνιστική υπονόμευση της Κύπρου.
Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η καθοδήγηση του Κόμματος και των δορυφόρων του ευρίσκονται στα χέρια ανδρών και γυναικών που είναι φανατικά αφοσιωμένοι στην υπόθεση του διεθνούς κομμουνισμού».
 Το κλείσιμο των γραφείων του Ν. Δημοκράτη.

Αναφέρεται στη συνέχεια ότι ο πρώτος Γ.Γ. του ΑΚΕΛ εκπαιδεύθηκε στη Μόσχα[5] και προστίθεται ότι ο Γ.Γ. εκείνης της εποχής Εζεκίας Παπαϊωάννου εκπαιδεύθηκε στο Κ.Κ. της Μεγάλης Βρετανία ενώ πολλά στελέχη του Κόμματος και της εφημερίδας είχαν εκπαιδευτεί πίσω από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα»[6].

Επιβλαβής ο ρόλος των κομουνιστών
Στη συνέχεια αναφέρεται ότι «Ο ρόλος τον οποίον η κομμουνιστική οργάνωσις διεδραμάτισε εις την πολιτικήν ζωήν της νήσου κατά την διάρκεια των ετών από του πολέμου και εντεύθεν υπήρξε πάντοτε επιβλαβής. Κατά την διάρκεια
του μεγαλύτερου μέρους της περιόδου αυτής διεδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο εις ύπουλους προσπαθείας όπως πεισθή ο κυπριακός λαός να υιοθετήση εξτρεμιστικήν και αδιάλλακτον στάσιν. Οι κομμουνισταί είναι εκείνοι οι οποίοι από του τέλους του πολέμου είχον το προβάδισμα εις την προσφυγήν εις οχλαγωγίας, την δολιοφθοράν και τον εκφοβισμόν, εν τη επιδιώξει των πολιτικών των σκοπών. Είναι αύτοι οι οποίοι ανέπτυξαν ολόκληρον τον μηχανισμό “αγώνος” εναντίον της καθεστωκυίας τάξεως — τας μαζικάς διαδηλώσεις, τας πολιτικάς απεργίας, την αναγραφή συνθημάτων, την στασιαστικήν προπαγάνδα και τα υπερμεγέθη υπομνήματα».

Το ΑΚΕΛ ένοχο για τη βία και την αναταραχή
Παρόλο που η ένοπλη δράση ανήκε στην ΕΟΚΑ[7] οι Βρετανοί θεωρούσαν πως το ότι μερίδα του πληθυσμού αποδεχόταν τη βία (όπως χαρακτήριζαν την δράση της ΕΟΚΑ) και την αναταραχή, οφειλόταν κυρίως στη δράση του ΑΚΕΛ[8].
«Αν και η ηγεσία του ΑΚΕΛ απεκήρυξε εις ορισμένας περιπτώσεις – αναμφιβόλως διά λόγους τακτικής – την χρησιμοποίηση της τρομοκρατίας υπό της άκρας δεξιάς οργανώσεως η οποία είναι γνωστή ως ΕΟΚΑ και η οποία προεγράφη τον παρελθόντα Σεπτέμβριον, οι κομμουνισταί και οι συμπαθούντες τους κομμουνιστάς διεδραμάτισαν τον ρόλο των εις την οχλαγωγίαν και την ανομίαν, η οποία υπήρξε εν εκ των μέσων των χρησιμοποιηθέντων υπό των τρομοκρατών κατά την εκστρατείαν των».

Αναφέρεται συγκεκριμένα ότι οι απεργίες που έγιναν στις 2 Αυγούστου και στις 29 Σεπτεμβρίου οι οποίες προκάλεσαν οχλαγωγία και βία, κατά τους Βρετανούς, οργανώθηκαν από τους κομουνιστές σε συνεργασία με τη Δεξιά.
«Κομμουνιστής ήτο το πρόσωπο, το όποιον εφονεύθη υπό των δυνάμεων ασφαλείας εν Λεμεσό την 27ην Σεπτεμβρίου»[9] και σημειώνει ότι η Λεμεσό είναι κομουνιστικό οχυρό.

Το ΑΚΕΛ εναντίον της Βρετανικής παρουσίας
Στο επίσημο ανακοινωθέν κατηγορείται το ΑΚΕΛ ότι ήταν εναντίον της Βρετανικής παρουσίας στο νησί, ακόμα και στη διατήρηση στρατιωτικών Βάσεων και σημειώνεται ότι υπέρ της παρουσίας των Βάσεων τάσσονταν τόσο η Ελλάδα όσο και η Τουρκία.
Αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις μεταφέρουν έγγραφα από τα γραφεία του ΑΚΕΛ στη Λευκωσία. (Φωτό Γιαξή).
«Το ΑΚΕΛ δεν εβράδυνε να εκμεταλλευτή τας διαφοράς γνώμης, αι οποίαι, ατυχώς εδημιουργήθησαν μεταξύ Βρετανίας, Ελλάδος και Τουρκίας όσον αφορά το πολιτικόν μέλλον της Κύπρου. Επεζήτησε με συνέπεια να εξάψη την κοινή γνώμη της Κύπρου επί του θέματος τούτου και να διασύρη την μετριοπάθειαν και το ρεαλιστικό πνεύμα».
Προσθέτει ακόμη ότι πρόσφατα το ΑΚΕΛ αποκήρυξε τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο διότι υπήρχε πληροφορία ότι είχε αποδεχθεί τη δημιουργία Βρετανικών Βάσεων στην Κύπρο.

Το ΑΚΕΛ παρακωλύει διευθέτηση
«Σαφής σκοπός του Κόμματος είναι να παρακωλύση την επίτευξη διευθετήσεως. Όταν αβάσιμοι φήμαι περί επιτεύξεως συμφωνίας εκυκλοφόρησαν εις την Λευκωσίαν την 7ην Δεκεμβρίου, μερικαί υποκινηθείσαι υπό των κομμουνιστών μαθητικαί διαδηλώσεις κατά τού Αρχιεπισκόπου και του Ελληνικού Προξενείου εξεδηλώθησαν προώρως. Κατά την 10η Δεκεμβρίου η εφημερίς της Εθναρχίας «Έθνος» εδημοσίευσε προειδοποίησιν προς τους μαθητάς όπως προσέχουν να μη εξαπατώνται υπό κομμουνιστών ταραχοποιών, (οι όποιοι προσπαθούν τώρα να διεισδύσουν εις τα σχολεία διά να προκαλέσουν σύγχυσιν. Πολιτική των κομουνιστών είναι να εκμεταλλευθούν τα εθνικά αισθήματα των Κυπρίων κατά της Βρετανικής Κυβερνήσεως και ούτω, ει δυνατόν, να επηρεάσουν την λειτουργία της βάσεως)»[10].

Στόχος του ΑΚΕΛ η διάσπαση της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ
Στο επίσημο ανακοινωθέν αναφέρεται ακόμη ότι το ΑΚΕΛ επιδίωκε να εντείνει την όξυνση μεταξύ Ελλάδας, Τουρκίας και Βρετανίας και να δημιουργήσει προβλήματα «και ούτω να διασπάσουν την Νότια Πτέρυγα του ΝΑΤΟ και την δύναμη των εις την περιοχήν ταύτην χωρών ν’ αντιστούν εις την κομμουνιστικήν πίεσιν».
Ο στρατός αντιμετωπίζει με δακρυγόνα διαδηλωτές οι οποίοι διαμαρτύρονται για την κήρυξη του ΑΚΕΛ εκτός νόμου (Φωτό Γιαξή).

Πέραν τούτων αναφέρεται ότι το ΑΚΕΛ επιδίωκε να διώξει τους Βρετανούς από την Κύπρο και να μειώσει την βρετανική επιρροή στη Μέση Ανατολή και στη συνέχεια να ενωθεί με τις ανατρεπτικές δυνάμεις στην Ελλάδα και τις γειτονικές χώρες για να ανατρέψουν την κυβέρνηση της Ελλάδας[11].
«Υπάρχει άφθονος μαρτυρία δεικνύουσα την στενή σχέσιν, η οποία υφίσταται ήδη μεταξύ του ΑΚΕΛ και των έκτος νόμου κομμουνιστών της Ελλάδος».

Το ΑΚΕΛ επηρεάζει μέχρι και το 55% των ψηφοφόρων
Οι Βρετανοί σημείωναν ότι η δύναμη των κομουνιστών αύξανε επικίνδυνα, επισημαίνοντας ότι στις τελευταίες δημοτικές εκλογές είχαν μεγάλες επιτυχίες στις τρεις από τις τέσσερις μεγάλες πόλεις κι αυτό οφειλόταν στο ότι το ΑΚΕΛ κυριαρχούσε στις συντεχνίες.
«Η εις ψήφους δύναμις του ΑΚΕΛ και των δορυφόρων του, εάν επρόκειτο να διεξαχθούν γενικαί εκλογαί εν τη νήσο, έχει διαφοροτρόπως υπολογισθή μεταξύ 20% και 55% των εκλογέων. Υπάρχει δήλωσις του Μητροπολίτου Κυρηνείας, ειπόντος ότι τα 40% του ελληνικού κυπριακού πληθυσμού είναι κομμουνισταί ή συμπαθούντες.
Εάν παρά τας προσπαθείας του ΑΚΕΛ, επραγματοποιείτο συμφωνία διά την εισαγωγήν φιλελευθέρου συντάγματος και την ανάπτυξη αυτοκυβερνήσεως εις την νήσον, είναι προφανές ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα εν Κύπρω θα επεδίωκε ή να εκμεταλλευθή τας μεθόδους της δημοκρατικής κυβερνήσεως διά τους ίδιους αυτού σκοπούς, ή εν περιπτώσει αποτυχίας, να καταστήση την λειτουργία του συντάγματος αδύνατον».

Συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τις συλλήψεις στελεχών του ΑΚΕΛ. (Φωτό Σμαρτ).
Αναγκαία η εξάλειψη της κομουνιστικής επιρροής
Συνεπεία τούτων, καταλήγει το επίσημο Βρετανικό ανακοινωθέν «εξάλειψη της κομμουνιστικής επιρροής εις την νήσον αποτελεί αναγκαίαν προϋπόθεσιν δι’ οιανδήποτε υγιά συνταγματικήν περίοδον. (…) Υπό τας δυσχερείς και επικινδύνους αυτάς περιστάσεις θα ήτο μωρία να επιτραπή ελευθερία δράσεως εις μίαν οργάνωσιν πραγματικός σκοπός της όποιας είναι η παράτασις της διχόνοιας και αναταραχής εν τη νήσο και η παρεμπόδισις της πραγματοποιήσεως συμφωνίας παρεχούσης ελπίδαν τερματισμού της καταστάσεως εκτάκτου ανάγκης».

Συμπεράσματα
Έχοντας υπόψη το πλήρες κείμενο της Βρετανικής αποικιακής κυβέρνησης, όπως το έχουμε παραθέσει και προέρχεται από την επίσημη μετάφραση, αλλά και τα πραγματικά δεδομένα της εποχής, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως οι διαπιστώσεις του ανακοινωθέντος ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στην πραγματικότητα.
Και δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι ο ίδιος ο Γρίβας δεν αντιτάσσει ούτε ένα επιχείρημα για να στηρίξει τον ισχυρισμό του στα απομνημονεύματα του ότι το ανακοινωθέν στόχο είχε (δήθεν) να ηρωοποιήσει το ΑΚΕΛ.
Ένα τρίτο συμπέρασμα είναι πως αρκετές από τις εκτιμήσεις των Βρετανών για το ρόλο του ΑΚΕΛ συμπίπτουν με τις κατηγορίες της ΕΟΚΑ και του ίδιου του Γρίβα εναντίον του ΑΚΕΛ.
Τέταρτο συμπέρασμα είναι ότι οι Βρετανοί θεωρούσαν το ΑΚΕΛ ως ένα μεγάλο εμπόδιο στα σχέδια τους που προωθούσαν στην Κύπρο, όπως τη διχοτόμηση ή άλλη μορφή λύσης που δεν θα οδηγούσε στην πραγματική αυτοδιάθεση της Κύπρου. 

(Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "Χαραυγή" το Σάββατο 15 Δεκεμβρίου 2018).


[1] Σημερινή ΕΔΟΝ.
[2] Σημερινή ΕΚΑ.
[3] Σημερινή ΠΟΓΟ.
[4] Η ΠΕΟ δεν κηρύχθηκε παράνομη διότι καλυπτόταν από την Βρετανική νομοθεσία περί συντεχνιών. Για τον ίδιο λόγο δεν κηρύχθηκε παράνομη η ΣΕΚ η οποία ήταν μία από τις οργανώσεις που τροφοδοτούσε με μέλη την ΕΟΚΑ.
* Διατηρούμε την γλώσσα και τη γραφή του πρωτότυπου κειμένου.
[5] Αναφέρεται στον Πλουτή Σέρβα.
[6] Σιδηρούν Παραπέτασμα ονομάζονταν στη γλώσσα του ψυχρού πολέμου η Σοβιετική Ένωση και οι άλλες σοσιαλιστικές χώρες.
[7] Σημειώνεται ότι η ΕΟΚΑ συνειδητά φρόντισε να αφήσει εκτός οργάνωσης το ΑΚΕΛ.
[8] Οι Βρετανοί αναφέρονταν στο θέμα των διαδηλώσεων κι άλλων αντιβρετανικών πολιτικών εκδηλώσεων.
[9] Αναφέρεται στο μέλος του ΑΚΕΛ Ανδρέα Γεωργίου από τη Διερώνα ο οποίος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε από την αστυνομία στις 27 Σεπτεμβρίου 1955.
[10] Παρόμοιες κατηγορίες περί διείσδυσης της μαθητικής οργάνωσης ΠΕΟΜ στα σχολεία με στόχο να επηρεάσει τους μαθητές εκτόξευε και η ΕΟΚΑ μέσω του περιοδικού της ΑΝΕ «Εγερτήριο Σάλπισμα».
[11] Η αναφορά αυτή στοχεύει στην ευαισθησία των Ε/κυπρίων προς την Ελλάδα και τη δημιουργία αντιπάθειας ανάμεσα στο λαό εναντίον του… «ανθελληνικού» ΑΚΕΛ.

Σάββατο 24 Νοεμβρίου 2018

Ο άγνωστος Κυριάκος Μάτσης


Του Μιχάλη Μιχαήλ

Στις 19 Νοεμβρίου 1958 σκοτωνόταν ύστερα από προδοσία στο Δίκωμο ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ Κυριάκος Μάτσης από το Παλαιχώρι.
Οι περισσότεροι γνωρίζουμε κάποιες από τις πτυχές της ζωής του και ιδιαίτερα την απάντηση που έδωσε στον κυβερνήτη Χάρντινγκ όταν ο δεύτερος του έταξε πλούτη προκειμένου να προδώσει τον αγώνα της ΕΟΚΑ και τον αρχηγό του.
Στο σημείωμα αυτό θα δώσουμε άγνωστες πτυχές της ζωή και της δράσης του Κ. Μάτση, που ίσως για πρώτη φορά γίνονται ευρέως γνωστές.[1]

Πολιτικοποιημένος
Ο Μάτσης διέφερε αισθητά από τους πλείστους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Διέφερε ως προς τη μόρφωση και το ήθος του. Διέφερε και σε κάτι άλλο. Ήταν ίσως το μόνο πολιτικοποιημένο μέλος της ΕΟΚΑ. Και όταν λέμε πολιτικοποιημένο, εννοούμε διαβασμένο, μελετημένο και όχι συναισθηματικά ή άλλως πως προσκολλημένος στον στόχο της ένωσης.
Ο Κ. Μάτσης με τον Γιάννη Δρουσιώτη στα Κούκλια Αμμοχώστου το 1953.

Ο Κυριάκος Μάτσης δεν είχε περιορισμούς στο τι μελετούσε. Σύμφωνα με μαρτυρίες ανθρώπων που τον γνώριζαν μελετούσε επισταμένα και το «Κεφάλαιο» του Μαρξ. Κάτι που του έδωσε την ευχέρεια να κρίνει από πρώτο χέρι πράγματα και καταστάσεις[2].
Σε δύο περιπτώσεις φαίνεται ότι ο Κ. Μάτσης επηρεάστηκε ως ένα σημείο από τον μαρξισμό. Και ίσως γι’ αυτό έγραφε στο φοιτητικό Ημερολόγιο του: «Μόνον όταν το συμφέρον το ατομικόν σταματήσει να κινεί το λογισμό μας σε κάθε μας πράξη, μόνο όταν ο καθένας εργάζεται για το σύνολο και τον εαυτό του, μόνο τότε η ανθρωπότης μπορεί να βρει το δρόμο της».

Δείγμα του ήθους του ήταν το γεγονός πως ενώ ήταν φοιτητής και από τους κυριότερους προπαγανδιστές εναντίον του κομουνισμού, δεν δίστασε να υπερασπιστεί ενώπιον δικαστηρίου τον φίλο του Γιαννάκη Δρουσιώτη, έναν ιδεολόγο κύπριο κομουνιστή για τη δράση του στον εμφύλιο πόλεμο.

Διάλογος με όλους
Πριν αρχίσει η δράση της ΕΟΚΑ είχε ανοικτές συζητήσεις με πολλούς, δεξιούς κι αριστερούς, περιλαμβανομένου και του πρώτου γ.γ. του ΑΚΕΛ Πλουτή Σέρβα όσον αφορά το μέλλον της Κύπρου.
Στην Αμμόχωστο είχε επαφές με τον Αδάμο Αδάμαντος, που ήταν τότε δήμαρχος της πόλης και όλη την ηγεσία του ΑΚΕΛ της Αμμοχώστου. Τα ονόματα αυτά είναι όλα στα ημερολόγιά του. Είχε έντονες συζητήσεις μαζί τους σε μια προσπάθεια αντιπαράθεσης επιχειρημάτων και προοπτικών, σύμφωνα με τον αδελφό του, Γιαννάκη Μάτση.

«Δεν μπορούμε να διώξουμε τους Άγγλους με ένοπλο αγώνα»
Παρά το ότι ήταν υποστηρικτής της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα, ο Κ. Μάτσης δεν ήταν τοποθετημένος στο θέμα αυτό με βάση το συναίσθημα.
Ο Γ. Μάτσης αναφέρει ότι περίπου τρεις βδομάδες πριν από την έναρξη της δράσης της ΕΟΚΑ, ο ίδιος ήταν παρόντας σε μια συζήτηση μεταξύ του αδελφού του και του Γρ. Αυξεντίου.
Ο Κυριάκος «Ήταν φανερά υπέρμαχος και υπερασπιστής της ελευθερίας αυτού του λαού, αλλά είχε και στο οπλοστάσιό του τον ελιγμό και το σχεδιασμό. Έλεγε σαφώς ότι δεν μπορούμε να διώξουμε τους Άγγλους με τον ένοπλο αγώνα, όσο αποφασισμένος κι αν είναι ο λαός».

Υπέρ των προτάσεων Χάρντνγκ
Είναι ευρέως γνωστό ότι η ευρύτητα της σκέψης του Μάτση προκάλεσε το ενδιαφέρον Βρετανών ανακριτών αλλά και του κυβερνήτη Χάρντινγκ με αποτέλεσμα οι δύο τους να έχουν αρκετές συζητήσεις γύρω από το μέλλον της Κύπρου.
Ήταν εκεί που του πρότεινε ο Χάρντινγκ μεγάλο χρηματικό ποσό και προστασία, προκειμένου να του αποκαλύψει πού βρισκόταν ο Διγενής για να πάρει την απάντηση «Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα αλλά περί αρετής».
Αυτό κρατάνε πολλοί από τις συναντήσεις εκείνες.

Ο Κ. Μάτσης σε διαφωτιστική εκστρατεία την περίοδο του εμφυλίου στην Ελλάδα.
Ωστόσο, και πάλι σύμφωνα με τον Γ. Μάτση, «μετά την εξορία του Αρχιεπισκόπου έγιναν ουσιαστικές συνομιλίες λύσης του Κυπριακού με τον Κυριάκο, ο οποίος αλληλογραφούσε με το Διγενή. Έθετε τα πάντα υπόψη του. Εβελτίωσε τους όρους της συμφωνίας Μακαρίου - Harding σε σημαντικά σημεία. Ο Κυριάκος, σε κάποια φάση, θεώρησε ότι έληξε το Κυπριακό. Σε κείνη τη φάση, ωστόσο, ο Διγενής θεώρησε ότι δε μπορούσε μόνος του να υπογράψει, να δώσει τη συγκατάθεσή του».

Και συνεχίζει ο Γ. Μάτσης: «Ο Κυριάκος ήταν θιασώτης της λύσεως του Κυπριακού. Εδώ εμφανίζεται η πολιτική του κρίση. Με τις προτάσεις Harding είδε βελτίωση των αγγλικών προτάσεων που είχαν προηγηθεί και συζήτησε με τους Άγγλους αυτά τα θέματα, προτού αρχίσουν οι πραγματικές αιματοχυσίες».

Αποδοχή λύσης και εκτός της ένωσης
Ο Κυριάκος, σύμφωνα με τον αδελφό του «ήταν έτοιμος, αν το απαιτούσαν οι συνθήκες, να αποδεχθεί κι άλλη μορφή λύσης, ακόμα και συμβιβασμό με τους Βρετανούς, προκειμένου να αποφευχθεί η διχοτόμηση.
Με άλλα λόγια δεν ήταν δογματικός και δεν λειτουργούσε με βάση το συναίσθημα. Ήταν πραγματιστής. Αλλά ήταν και βαθύτατα πολιτικοποιημένος από τα εφηβικά του χρόνια, γεγονός που τον βοηθούσε να ζυγίζει πολιτικά τα γεγονότα».

Αναφερόμενος στην πολιτική διορατικότητα του αδελφού του, ο Γ. Μάτσης τονίζει πως «αν μπορούσε ο Κυριάκος να κλείσει τον Αγώνα σε κάποια φάση, θα τον έκλειε, έχοντας επίγνωση του γεγονότος ότι δεν έπρεπε να αφεθούμε να μας οδηγήσουν οι Άγγλοι σε μια λύση που θα πολλαπλασίαζε τα προβλήματα της Κύπρου. Όπως, δυστυχώς, εξελίχθηκαν τα πράγματα».

Στα Κρατητήρια της Κοκκινοτριμιθιάς.
Ο Κυριάκος ήρθε σε επικοινωνία με τον Διγενή αναφέροντας τους τις βελτιώσεις που πέτυχε με τον Χάρντινγκ κι έγινε έξω φρενών όταν ο Γρίβας του απαντούσε ότι υπάρχει ο στόχος και θα αγωνιστούν μέχρι τέλους.
Με επιστολή του μάλιστα προς μία κουμπάρα του στη Θεσσαλονίκη, ασκούσε κριτική στην ηγεσία του αγώνα.

ΕΟΚΑ και Μικρασιατική καταστροφή
Εντύπωση προκαλεί μια άλλη αναφορά, ότι ο Κ. Μάτσης έγραψε από το Κάρμι επιστολή σε κάποιον φίλο του με την οποία «παραλλήλιζε τη Μικρασιατική καταστροφή και την Ιστορία του έθνους με τα όσα γίνονταν στον αγώνα της ΕΟΚΑ. Μπορεί κανείς να πει ότι ο Κυριάκος ήταν από τα λίγα πρόσωπα που είχαν πλήρη συναίσθηση του τουρκικού κινδύνου σε συνδυασμό με την αγγλική πολιτική. Γι' αυτό ήταν πάρα πολύ προσεκτικός και είχε πλήρη επίγνωση των κινδύνων».

Έχοντας, λοιπόν, πολιτική κρίση, ο Κ. Μάτσης είχε αντιληφθεί από νωρίς πως οι ανησυχίες που εξέφραζε μαζί με τον Γρ. Αυξεντίου για τη χρησιμότητα του ένοπλου εγχειρήματος ήταν ορθές.
Και στη βάση αυτών των δεδομένων δεν ήταν τυχαίο ότι προσπάθησε να υποβοηθήσει στην εξεύρεση άλλης μορφής λύση από αυτήν που επιδιωκόταν την περίοδο εκείνη.
Φαίνεται ότι ο Μάτσης συμβάδιζε με τις σκέψεις του Μακαρίου ο οποίος είχε επίσης αντιληφθεί το αδιέξοδο στο οποίο οδήγησε ο ένοπλος αγώνας και οι εξελίξεις που είχαν τροχοδρομηθεί.
Και πρέπει να σημειωθεί ότι με βάση διάφορες μαρτυρίες, αυτή την αντίληψη την είχαν κι άλλοι στην Κύπρο και ήδη από το 1957 ο Μακάριος δεχόταν μηνύματα από αγωνιστές και όχι μόνο ότι θα έπρεπε να τερματιστεί ο ένοπλος αγώνας.

Να γιατί…
Τα τελευταία χρόνια έγινε γνωστό ένα ποίημα του Κυριάκου το οποίο πολλοί είτε το προσπερνούν, είτε θέλουν να το αγνοούν.
Το ποίημα αυτό είναι ένα δεύτερο δείγμα της πιθανότητας να είχε επηρεαστεί από την μαρξιστική ιδεολογία[3], συν το ότι και ο ίδιος ήταν γόνος αγροτικής οικογένειας:
«Να γιατί δε νοιάζουμαι αν τη γη τη ζουν Τούρκοι για Έλληνες, Εβραίοι
Άγγλος στρατιωτικός στο στόμιο του κρησφυγέτου μετά την ανατίναξη.
για Εκείνο πούχει αξία είναι να τη ζουν αυτοί που την ποτίζουν με
τον ιδρώτα τους και να περπατούν ελεύθεροι πάνω της, διαφεντευτές της, κυρίαρχοί της. Ν' αναπνέουν περήφανοι τον αέρα της που νάναι
αέρας δροσιάς, ομορφιάς, λεβεντοσύνης. Όχι πνίχτης».

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι το ποίημα αυτό δεν είναι γραμμένο κάποια τυχαία στιγμή.
Είναι το τελευταίο χειρόγραφο κείμενο του Κυριάκου γραμμένο αρχές Νοεμβρίου 1958 λίγες μόνο μέρες προ του ηρωικού του τέλους στο Δίκωμο[4].

Με αυτό το σημείωμα επιχειρήσαμε να δώσουμε μια άλλη οπτική, συμπληρωματική και εν πολλοίς αποσιωπημένη σε ότι αφορά τον Κυριάκο Μάτση.
Και έχοντας υπόψη κι αυτή τη διάσταση του Μάτση και συνυπολογίζοντας και την πολιτική του πτυχή, ίσως τελικά να καθίσταται ο κορυφαίος της ΕΟΚΑ.


[1] Τα στοιχεία που παρατίθενται είναι παρμένα από συνέντευξη που έδωσε ο Γιαννάκης Μάτσης στον Κλείτο Ιωαννίδη με τον τίτλο «Μαρτυρίες» (http://www.kyriakosmatsis.com.cy/martyries/page_29.shtm).
[2] Συνέντευξη Ανδρ. Αζίνα στον γράφοντα, 1997.
[3] Με αυτά σε καμιά περίπτωση δεν υπονοούμε ότι ο Μάτσης ανήκε στην Αριστερά, πόσο δε μάλλον να ήταν μέλος ή στέλεχος του ΑΚΕΛ, όπως επιχείρησε να τον παρουσιάσει ο ακαδημαϊκός Χριστόδουλος Γιαλλουρίδης με άρθρο του στο «Βήμα» των Αθηνών (2/6/2002) στην προσπάθεια του να δείξει ότι στην ΕΟΚΑ ήταν ενταγμένα και μέλη του ΑΚΕΛ.
[4] Δημ. Ταλιαδώρου «Η πολιτική σκέψη του Κυριάκου Μάτση», εφ. Πολίτης 18/11/2007.